Niezależne Forum Projektu Cheops

Marek Rymuszko

INWAZJA TROLLI

W dyskusji na temat wolnoœci s³owa w internecie, któr¹ niedawno zdominowa³y zwi¹zane z ni¹ wydarzenia polityczne, zabrak³o najwa¿niejszego: analizy Ÿróde³ i przyczyn postêpuj¹cej w ostatnich latach erupcji w sieci niebywa³ego chamstwa, pogardy dla myœl¹cych inaczej i plugawego jêzyka nienawiœci. W ¿adnym innym spoœród znanych nam krajów zjawisko to nie daje o sobie znaÌ z takim natê¿eniem oraz si³¹.

MoÂżna oczywiÂście powiedzieĂŚ, Âże wszystko to stanowi jedynie margines publicznego obiegu myÂśli i poglÂądĂłw, jego dalekie obrzeÂża. Nieprawda. Internetowe fora i niektĂłre strony i caÂłe portale przypominajÂą bowiem jeden wielki stek pomyj wylewanych na ludzi z reguÂły funkcjonujÂących w Âżyciu publicznym (przy czym nie chodzi tu jedynie o politykĂłw, lecz takÂże np. o artystĂłw, sportowcĂłw czy publicystĂłw). W obcowaniu z wieloma, bardzo wieloma komentarzami internetowych hunĂłw posÂługujÂących siĂŞ plugawym, ordynarnym sÂłownictwem, jĂŞzykiem obelg i potwarzy czytajÂący te treÂści odbiorca ma czĂŞsto ochotĂŞ siĂŞ wyrzygaĂŚ.

Dlaczego tak siĂŞ dzieje?

NiewÂątpliwie najistotniejszym czynnikiem uÂłatwiajÂącym manifestowanie siĂŞ wspomnianych postaw jest bezpieczna zasÂłona anonimowoÂści. Sprzyja ona wszelkiego rodzaju tchĂłrzom, niemajÂącym odwagi wstÂąpiĂŚ w polemiczne szranki z odsÂłoniĂŞta przyÂłbicÂą, za to aktywizujÂącym siĂŞ wĂłwczas, gdy moÂżna atakowaĂŚ zza wĂŞgÂła skrycie, podstĂŞpnie, bez wziĂŞcia na siebie osobistej odpowiedzialnoÂści za sÂłowa. To takÂże – mĂłwimy o sferze psychologiczno-mentalnej – okazja do rozÂładowania osobistych kompleksĂłw, dania upustu zÂłoÂści i nienawiÂści wobec innych, obrzucania ich wyzwiskami tylko dlatego wÂłaÂśnie, Âże sÂą inni.

PomiĂąmy w tym miejscu tak oczywisty skÂądinÂąd fakt, Âże anonimowoœÌ w internecie okazuje siĂŞ zÂłudna, gdyÂż globalna sieĂŚ stanowi instrument wszechogarniajÂącej obecnie Âświat kontroli jak najszerszych krĂŞgĂłw spoÂłeczeĂąstw oraz poszczegĂłlnych Âśrodowisk (jak mĂłwi z gorzkÂą ironiÂą jeden z mieszkajÂących w Australii polskich publicystĂłw, darmowy podarunek Wielkiego Brata dla ludzkoÂści, jakim jest internet, od poczÂątku nie byÂł bezinteresowny). To odrĂŞbny problem, ktĂłrego nie naleÂży traciĂŚ z pola widzenia i warto poddaĂŚ go wiwisekcji przy innej okazji, zwÂłaszcza Âże – tak siĂŞ skÂłada – ró¿norakie struktury i systemy inwigilujÂące sÂą zainteresowane zupeÂłnie innymi sprawami niÂż sieciowe bajadery zaÂładowane dzieĂą po dniu przez rozmaitych popapraĂącĂłw werbalnym gĂłwnem, ktĂłrym strzykajÂą oni bez opamiĂŞtania w nielubianych przez siebie ludzi.

Z kolei system moderowania wpisĂłw prowokuje oskarÂżenia o stosowanie cenzury, przy czym ci, ktĂłrzy taki argument podnoszÂą, nie chcÂą jednoczeÂśnie zrezygnowaĂŚ z ochrony anonimowoÂści. Tymczasem jednego z drugim pogodziĂŚ siĂŞ nie da. Albo – albo. Albo prewencyjnie usuwamy z obiegu publicznego fekalia, albo akceptujemy sytuacjĂŞ, w ktĂłrej stajemy w szranki polemiczne, prawne i jakiekolwiek inne z otwartym czoÂłem, bez chowania siĂŞ za pseudonimami i nickami.

Generalnie zaœ najwa¿niejsza w tym wszystkim wydaje siê próba rozpoznania mechanizmów, które sprawiaj¹, ¿e brudna fala pogardy, chamstwa i nienawiœci tak ³atwo opanowuje ludzkie umys³y, a jednoczeœnie demoluje spo³eczn¹ oraz indywidualn¹ wra¿liwoœÌ, nie mówi¹c o tym, ¿e wystawia na poœmiewisko system prawny chroni¹cy dobra osobiste cz³owieka.

Przed napisaniem tego tekstu zadaÂłem sobie trud sprawdzenia, czy zjawisko, o jakim mowa – tak jaskrawo manifestujÂące siĂŞ w Polsce, jeÂśli chodzi o jego dynamikĂŞ oraz skalĂŞ – ma swoje paralelne odpowiedniki w innych paĂąstwach. OczywiÂście nie byÂłem w stanie ustaliĂŚ, jak sytuacja pod tym wzglĂŞdem wyglÂąda np. w Mongolii, na Sri Lance, czy, powiedzmy, afrykaĂąskim Burkina Faso. Natomiast opinia osĂłb, ktĂłre o to prosiliÂśmy, mieszkajÂących w krajach tworzÂących podstawowe zrĂŞby kultury obecnej cywilizacji – a byli wÂśrĂłd nich takÂże nasi korespondenci  i zagraniczni wspó³pracownicy – okazaÂła siĂŞ zgodna. Ich zdaniem zjawisko, o jakim mowa, nigdzie indziej nie ma takiego zasiĂŞgu jak wÂłaÂśnie u nas. Czym to tÂłumaczyĂŚ?

Dodajmy, Âże caÂłej sprawy nie da siĂŞ zbyĂŚ wzruszeniem ramion tudzieÂż radÂą, w myÂśl ktĂłrej najprostszym sposobem nieobcowania z tego typu treÂściami jest zaniechanie lektury wspomnianych komentarzy oraz wpisĂłw. Internet bowiem, oprĂłcz brudnej, spienionej fali insynuacji i obelg, to rĂłwnieÂż, a nawet przede wszystkim bezcenne czĂŞsto ÂźrĂłdÂło informacji o faktach i wydarzeniach, na temat ktĂłrych milczÂą mainstreamowe media. TakÂże niezastÂąpione forum wymiany myÂśli oraz doÂświadczeĂą w odniesieniu do problemĂłw ignorowanych w oficjalnym obiegu. Tymczasem, zwÂłaszcza na rozmaitych forach prowadzonych przez renomowane portale, waÂżne i ciekawe poznawczo wypowiedzi sÂąsiadujÂą wÂłaÂśnie z komentarzami podÂłymi, plugawymi, emanujÂącymi agresjÂą i nietolerancjÂą. Gdy zaÂś juÂż zdecydujemy siĂŞ wejœÌ na konkretnÂą stronĂŞ internetowÂą – czĂŞsto nie ma sposobu, by jedne treÂści od drugich oddzieliĂŚ.

MogÂą i powinni czyniĂŚ to natomiast wÂłaÂściciele portali i rozmaitych serwisĂłw, jakim towarzyszÂą wpisy internautĂłw, czego z reguÂły nie czyniÂą. Dla takiego postĂŞpowania nie ma Âżadnego usprawiedliwienia. Nie jest nim w szczegĂłlnoÂści tÂłumaczenie, Âże ogromna iloœÌ komentarzy zazwyczaj uniemoÂżliwia ich bie¿¹ce moderowanie. To kolejne nader wygodne kÂłamstwo, ktĂłre ma sankcjonowaĂŚ werbalnÂą agresjĂŞ i bezprawie. OczywiÂście wdroÂżenie wspomnianego systemu pociÂąga za sobÂą dodatkowe wymierne koszty, ale niechĂŞĂŚ do ich ponoszenia nie zwalnia od odpowiedzialnoÂści za rozpowszechniane treÂści. Nie moÂże byĂŚ tak – po prostu nie moÂże – Âże z jednej strony, wokandy sÂądowe uginajÂą siĂŞ od pozwĂłw o ochronĂŞ dĂłbr osobistych naruszanych (w sposĂłb rzeczywisty czy urojony) w publikacjach prasowych, a jednoczeÂśnie w internecie wolno bezkarnie kolportowaĂŚ kaÂżdÂą potwarz, czĂŞsto przy uÂżyciu karygodnej, ordynarnej werbalistyki. Dlatego – niezaleÂżnie od wÂłasnych zapatrywaĂą politycznych; tego czy lubimy konkretnego polityka, artystĂŞ albo innÂą osobĂŞ publicznÂą, obowiÂązkiem kaÂżdego przyzwoitego czÂłowieka jest udzielenie poparcia krokom prawnym, na jakie zdecydowaÂł siĂŞ niedawno RadosÂław Sikorski (pospoÂłu z reprezentujÂącym jego interesy adwokatem Romanem Giertychem) wobec ludzi i instytucji naruszajÂących bezkarnie cudze dobra osobiste przy wykorzystaniu bezpiecznego kokonu wÂłasnej anonimowoÂści. Nie ma innego wyjÂścia. I bez znaczenia jest, czy rzecz dotyczy polityka opozycyjnego, czy obozu rzÂądowego, geja czy heteroseksualisty, katolika czy wolnomyÂśliciela, bo chodzi tu o elementarne standardy zachowaĂą w cywilizowanym spoÂłeczeĂąstwie.

Dlatego m.in. z wielkim uznaniem przyj¹³em publikacjê Eryka Mistewicza, który w prawicowym tygodniku Uwa¿am Rze, zawar³ jednoznaczn¹ ocenê tego rodzaju praktyk formu³uj¹c j¹ ponad podzia³ami politycznymi. Autor napisa³ m.in.: Wydawcy prasowi, mimo ¿e zarabiaj¹ na Internecie, najczêœciej nie zgadzaj¹ siê ponosiÌ kosztów utrzymywania porz¹dku w swoich zasobach. Na u¿ytkowników przenosz¹ odpowiedzialnoœÌ za s³owo, za wpisy, za dobre wychowanie i utrzymywanie kultury dyskusji. Tak deklaruj¹ w regulaminach. W rzeczywistoœci z pe³n¹ premedytacj¹ prowadz¹ na swoich stronach hodowlê oszo³omów.
 I dalej: Czy i gdzie jest granica? W wezwaniu do strzelania sobie w Âłeb przez premiera? W zbieraniu na sznur dla lidera opozycji? W wezwaniu do linczu wobec „ministra ÂŻydka”? (…) Nie, nie ma granicy, gdyÂż - jak znĂłw twierdzÂą wÂłaÂściciele portali - nie ma technicznej moÂżliwoÂści opanowania tak wielu, idÂących juÂż w setki tysiĂŞcy, wpisĂłw. Nie jest to prawdÂą. Ale teÂż nie jest naszym problemem, bowiem nie my czerpiemy korzyÂści z opisanego procederu. Stworzenie miejsca w sieci, czĂŞsto pod markÂą znanej gazety, plucia i obraÂżania ludzi, hodowli internetowych trolli, wzmacniania agresji w celu podkrĂŞcenia ruchu - ruchu sprzedawanego reklamodawcom - to dziÂś najprostszy z biznesĂłw medialnych (…).
Wizerunek jest (…) wartoÂściÂą zarĂłwno w przypadku polityka, przedsiĂŞbiorcy, nauczyciela, sportowca, dziennikarza, prawnika, lekarza, jak i osoby dopiero wchodzÂącej na rynek pracy, ktĂłra juÂż doÂświadcza zmasowanej akcji dyfamacyjnej w Internecie (…). Prawo w innych krajach broni dziÂś obywateli naraÂżonych na oszczerstwa i zniesÂławienia, wymusza odpowiedzialnoœÌ wÂłaÂścicieli sieciowej przestrzeni. Podobne dziaÂłania w Polsce zale¿¹ od tego, czy znajdzie siĂŞ pierwszy, ktĂłry z determinacjÂą powie: doœÌ. ZnalazÂł siĂŞ, dlatego warto jemu i jego walce, dla dobra wszystkich, kibicowaĂŚ.

Pozostaje jeszcze problem kondycji psychicznej (bo o duchowoÂści w sygnalizowanym kontekÂście w ogĂłle nie ma sensu mĂłwiĂŚ) tych, ktĂłrzy zainicjowali w sieci inwazjĂŞ pogardy, prĂłbujÂąc ze swojego tchĂłrzostwa  i skrywanych kompleksĂłw czyniĂŚ cnotĂŞ – w dodatku pod pretekstem walki o wolnoœÌ sÂłowa. To ludzie w gruncie rzeczy g³êboko nieszczĂŞÂśliwi, ktĂłrym naleÂżaÂłoby zadedykowaĂŚ myÂśl Krishnamurtiego: WolnoœÌ jest stanem duszy, a nie wolnoÂściÂą od czegoÂś. Jest ÂświadomoÂściÂą dajÂącÂą nieskrĂŞpowanÂą swobodĂŞ wÂątpiĂŚ oraz stawiaĂŚ pytania tak intensywnie, aktywnie i mocno, aby usuwaÂły wszelkie formy niewolnictwa. Nie jest niÂą natomiast – i nigdy nie bĂŞdzie – krzewienie chamstwa i agresji, ktĂłre ÂświadczÂą o zniewoleniu wÂłasnego umysÂłu.

Nieznany ÂŚwiat 9/2011

http://www.nieznanyswiat.pl/content/view/563/56/