Kadzidlo-Weihrauch

OgieĂą i dym - czyli kadzidÂło w KoÂściele - ks. Jakub DĂŞbiec
Drukuj | Email
KrĂłluj nam Chryste nr 1/2005KiedyÂś uÂżywano je w trakcie pogrzebĂłw, pĂłÂźniej palono je przy bazylikach, przed ikonami, relikwiami ÂświĂŞtych jak rĂłwnieÂż niesiono je w orszakach papieskich i w procesji z Ewangeliarzem. DziÂś uÂżywa siĂŞ je gÂłĂłwnie przy wystawieniu NajÂświĂŞtszego Sakramentu. O czym mowa? OczywiÂście o kadzidle.

SzĂłstego stycznia przypada uroczystoÂśĂŚ Objawienia PaĂąskiego, ktĂłrÂą w Polsce nazywamy tradycyjnie ÂświĂŞtem Trzech KrĂłli. W tym dniu bÂłogosÂławi siĂŞ w koÂścioÂłach obok kredy wÂłaÂśnie kadzidÂło w nawiÂązaniu do darĂłw, ktĂłre zÂłoÂżyli DzieciÂątku Jezus trzej MĂŞdrcy ze Wschodu.

KadzidÂło znane jest kaÂżdemu ministrantowi, chociaÂż nie kaÂżdy ministrant do tzw. „ognia” moÂże byĂŚ wyznaczony. Sprawowanie uroczystej liturgii bez uÂżycia kadzidÂła wydaje siĂŞ nam niemalÂże niemoÂżliwe. Gdy oglÂądamy transmisje rĂłÂżnych uroczystoÂści z Watykanu, to moÂżemy zauwaÂżyĂŚ, Âże kadzidÂło jest uÂżywane prawie zawsze. Jednak w pierwszych wiekach istnienia KoÂścioÂła nie uÂżywano kadzidÂła. Dlaczego?

Trudne poczÂątki kadzidÂła w KoÂściele

KadzidÂło znane juÂż byÂło w staroÂżytnoÂści. UÂżywano je w Grecji, w Rzymie, a Egipcjanie mĂłwili o nim, Âże oczyszcza i upiĂŞksza. Stosowano je zatem ze wzglĂŞdĂłw higienicznych, aby usunÂąĂŚ nieprzyjemne zapachy. PosÂługiwano siĂŞ nim rĂłwnieÂż, aby oddaliĂŚ moce i wpÂływy diabelskie. Ponadto uÂżycie kadzidÂła byÂło wyrazem czci wobec bogĂłw pogaĂąskich oraz wÂładcĂłw.

Z kart Starego Testamentu dowiadujemy siĂŞ teÂż, Âże kadzidÂła uÂżywali Âżydzi czczÂąc prawdziwego Boga. Zapalali je oni, jako ofiarĂŞ chwaÂły, dwa razy dziennie (rano i wieczorem) na specjalnie do tego przygotowanym zÂłotym oÂłtarzu, znajdujÂącym siĂŞ w ÂświÂątyni przed ÂświĂŞtym miejscem. W KsiĂŞdze Apokalipsy, naleÂżÂącej do zbioru ksiÂąg Nowego Testamentu, przeczytaĂŚ moÂżemy takÂże o kadzidle, jako znaku czci Boga i modlitwy do Niego zanoszonej.

Dlaczego zatem chrzeÂścijanie zwlekali z „wprowadzeniem” kadzidÂła do liturgii, chociaÂż byÂło ono tak powszechnie znane i stosowane? WÂłaÂśnie dlatego, Âże byÂło ono tak powszechnie stosowane, przede wszystkim w kulcie boÂżkĂłw i cesarzy, nie chciano uÂżywaĂŚ go w liturgii. Nie moÂżna zapomnieĂŚ, Âże byÂł to rĂłwnieÂż czas przeÂśladowaĂą. Tych chrzeÂścijan, ktĂłrzy w wyniku przeÂśladowaĂą wyrzekli siĂŞ wiary, okreÂślano mianem thurificati. OznaczaÂło to, Âże zÂłoÂżyli ofiarĂŞ z kadzidÂła przed wizerunkiem cesarza, oddajÂąc w ten sposĂłb jemu czeÂśĂŚ.

Od praktyki do symboliki

Zmiana nastÂąpiÂła wĂłwczas, kiedy ustaÂły przeÂśladowania. Pierwsze wzmianki o uÂżywaniu kadzidÂła na Zachodzie pochodzÂą z VII wieku (na Wschodzie np. w Jerozolimie kadzidÂła podczas liturgii uÂżywano juÂż w IV wieku). PoczÂątkowo uÂżycie kadzidÂła miaÂło znaczenie czysto praktyczne – aby moÂżna byÂło lepiej oddychaĂŚ. PĂłÂźnie nadawano uÂżyciu kadzidÂła takÂże znaczenie symboliczne, jako znaku uwielbienia dla obecnego we wspĂłlnocie Pana oraz symbolu wznoszÂących siĂŞ do tronu niebios modlitw wiernych.

KadzidÂła uÂżywano poczÂątkowo w trakcie pogrzebĂłw, pĂłÂźniej palono je przy bazylikach, przed ikonami, relikwiami ÂświĂŞtych, jak rĂłwnieÂż niesiono je w orszakach papieskich i w procesji z Ewangeliarzem.

KadzidÂło dziÂś

Jak sami dobrze wiecie, dziÂś uÂżywa siĂŞ kadzidÂła przy wystawieniu NajÂświĂŞtszego Sakramentu, jak rĂłwnieÂż w odniesieniu do osĂłb (biskupa, kapÂłanĂłw i wiernych), przedmiotĂłw (oÂłtarz, krzyÂż, paschaÂł) oraz rzeczy (dary skÂładane na oÂłtarzu).

SÂą teÂż pewne zasady odnoszÂące siĂŞ do sposobu okadzania. Trzema pociÂągniĂŞciami (rzutami) trybularza okadza siĂŞ: NajÂświĂŞtszy Sakrament, relikwie KrzyÂża ÂŚwiĂŞtego, uroczyÂście eksponowane obrazy Pana Jezusa, dary chleba i wina uÂżyte dla sprawowania Mszy ÂświĂŞtej, krzyÂż oÂłtarzowy, ewangeliarz, paschaÂł, celebransa, chĂłr oraz zgromadzonych wiernych. PodwĂłjnym rzutem okadza siĂŞ relikwie i obrazy ÂświĂŞtych.

Znak modlitwy i uwielbienia

Ciekawe jest rĂłwnieÂż, Âże poszczegĂłlne „czĂŞÂści skÂładowe” kadzidÂła miaÂły swoje znaczenie symboliczne. OtĂłÂż ogieĂą byÂł znakiem bliskoÂści Boga, sam zapach kadzidÂła wskazywaÂł na ÂłaskawoÂśĂŚ Boga, natomiast obÂłok kadzidÂła byÂł rozumiany jako symbol modlitw wiernych, wznoszÂących siĂŞ przed BoÂże oblicze. DziÂś, mĂłwiÂąc o symbolice kadzidÂła, wskazuje siĂŞ przede wszystkim na kadzidÂło, jako znak modlitwy i uwielbienia Boga, ktĂłre sÂą zanoszone przed Jego tron przez zgromadzonÂą wspĂłlnotĂŞ wiernych.

Trybularz „gigant” czyli botafumeiro

Do okadzania uÂżywa siĂŞ trybularza (thuribulum) i ÂłĂłdki (navicula), ktĂłra to nazwa przyjĂŞÂła siĂŞ w Âśredniowieczu, od ksztaÂłtu naczynia sÂłuÂżÂącego do przechowywania kadzidÂła. Trybularze, ktĂłre Wy uÂżywacie sÂą stosunkowo nieduÂżymi przedmiotami (wys. ok. 30 cm). Czy wiecie, Âże w Hiszpanii w Santiago de Compostela (miejsce pielgrzymkowe, gdzie w katedrze przechowywane sÂą relikwie ÂŚw. Jakuba ApostoÂła), jest uÂżywany trybularz „gigant”? Nazywa siĂŞ go „botafumeiro”. Wykonany jest ze srebra, ma prawie 2 m wysokoÂści (wraz z “ÂłaĂącuszkami”), waÂży 54 kg., a do jego obsÂługi potrzeba aÂż siedmiu mĂŞÂżczyzn.

Mam nadziejĂŞ, Âże te kilka informacji na temat kadzidÂła, jego symboliki i historii, jego zwiÂązku z liturgiÂą KoÂścioÂła, przydadzÂą siĂŞ Wam i sprowokujÂą Was do poszukiwania odpowiedzi na dalsze pytania, np.: co to jest kadzidÂło, jak siĂŞ je przygotowuje?

Ks. Teodor Puszcz TChr, PocaÂłunek oÂłtarza i okadzenie (6) PDF Drukuj Email

Po dojÂściu do prezbiterium (miejsca, gdzie siĂŞ znajduje oÂłtarz, miejsce przewodniczenia - sedilia - i ambona) kapÂłan udaje siĂŞ do oÂłtarza i razem z obecnymi akurat na tej Eucharystii koncelebransami i diakonem caÂłuje oÂłatarz . OÂłtarz chrzeÂścijaĂąski jest symbolem Chrystusa, ktĂłry na tym ÂświĂŞtym stole staje siĂŞ obecny jako ukrzyÂżowany i wywyÂższony Pan i przy ktĂłrym rozdaje siebie wiernym jako Pokarm i NapĂłj. PocaÂłunek ten jest wyrazem gÂłĂŞbokiego szacunku dla Chrystusa - ArcykapÂłana i Gospodarza tej ÂŚwiĂŞtej Uczty. KapÂłan czyni to pozdrowienie w imieniu caÂłej wspĂłlnoty. W dni ÂświÂąteczne dokonuje siĂŞ takÂże okadzenia oÂłtarza. Dla wielu ludzi jest ta ceremonia, siĂŞgajÂąca juÂż do czasĂłw staroÂżytnych, niezrozumiaÂła i jawi siĂŞ jako przestarzaÂła i bezsensowna. Dlatego w tym miejscu wskazane jest powiedzieĂŚ coÂś wiĂŞcej na temat okadzenia i kadzidÂła, ktĂłre liturgia KoÂścioÂła stosuje takÂże przy innych okazjach.

KadzidÂło jest wysuszonym sokiem ze zranionego drzewa gatunku boswellia sacra. Ten rodzaj drzew, ktĂłrego znanych jest 25 odmian, spotyka siĂŞ w poÂłudniowej Arabii, pĂłÂłnocnej Afryce i w Indiach. Jedyne dostĂŞpne w Europie kadzidÂło pochodzi z poÂłudniowego wybrzeÂża PĂłÂłwyspu Arabskiego, z terenĂłw dzisiejszych krajĂłw Jemenu i Omanu. Jest to Âżywica z drzew boswellia sacra, boswellia carteri. RoÂśliny tego rodzaju osiÂągajÂą wysokoÂśĂŚ 2-3 m. Ich gaÂłĂŞzie wychodzÂą z mocnego korzenia juÂż przy ziemi, co daje im wyglÂąd krzewĂłw. Kora Âłuszczy siĂŞ w duÂżych kawaÂłkach i w wyniku wzrostu jest zrzucana oraz zastĂŞpowana nowÂą. LiÂście, ktĂłre wyrastajÂą pĂłÂźnÂą jesieniÂą (dÂługoÂści 15-25 cm), majÂą filcowatÂą powierzchniĂŞ i na gaÂłĂŞzi wyrastajÂą w duÂżej odlegÂłoÂści od siebie lub jako kĂŞpa na jej koĂącu. Na wiosnĂŞ wyrastajÂą biaÂłe kwiaty, ktĂłre wczesnym latem zamieniajÂą siĂŞ w okrÂągÂłe owoce pestkowe. Podczas gorÂącego lata, zwykle w maju, zdziera siĂŞ korĂŞ na pniu i gaÂłĂŞziach. Z tych ran wypÂływa klejÂąca, mlecznego koloru ciecz, ktĂłra twardnieje na powietrzu. ÂŻywica ta wypÂływa w maÂłej iloÂści, a jej jakoÂśĂŚ jest sÂłaba, dlatego po miesiÂącu zdziera siĂŞ jÂą i wyrzuca. Podczas nastĂŞpnych dwĂłch tygodni wypÂływa wiĂŞcej soku z naciĂŞĂŚ. Jednak i ten sok nie nadaje siĂŞ do uÂżytku. Dopiero po trzecim zdarciu zaczyna siĂŞ wÂłaÂściwe Âżniwo. Teraz w gorÂących miesiÂącach letnich zbiera siĂŞ raz w tygodniu wytryskajÂące kadzidÂło, ok. 500g z jednego Âśredniej wielkoÂści drzewa. W paÂździerniku, na koĂącu gorÂącej pory roku, zmniejsza siĂŞ wyciek Âżywicy i koĂączy siĂŞ Âżniwo. Drzewa te dopiero po rocznej lub dwuletniej przerwie znĂłw wykorzystuje siĂŞ do pozyskiwania kadzidÂła. WiĂŞcej na ten temat moÂżna doczytaĂŚ w pozycji Michaela Pfeifera. Der Weihrauch. Geschichte, Bedeutung, Verwendung. Regensburg 1997.

UÂżywanie kadzidÂła tzn. mieszanki rĂłÂżnych Âżywic, byÂło juÂż znane w starotestamentalnym kulcie ÂświÂątynnym i w pogaĂąskiej staroÂżytnoÂści. ChrzeÂścijanie najpierw go odrzucali z powodu ofiary kadzidÂła, skÂładanej przed statuami pogaĂąskich bĂłstw. W czasach konstantyĂąskich kadzidÂło "wtargnĂŞÂło" jednak ze Wschodu do chrzeÂścijaĂąskiej liturgii. Tutaj rozumiano je jako symbol modlitwy w myÂśl psalmu: niech wznosi siĂŞ ku Tobie moja modlitwa jak kadzidÂło (Ps 141, 2) oraz spalania siĂŞ miÂłoÂści Boga i bliÂźniego. JednoczeÂśnie jest ono znakiem czci i modlitwy wstawienniczej KoÂścioÂła.

JeÂśli chodzi o symbolikĂŞ kadzidÂła w Nowym Testamencie, to moÂżna je najpierw uwaÂżaĂŚ za jeden z trzech darĂłw boÂżonarodzeniowych. WedÂług Mt 2, 11 mĂŞdrcy przynieÂśli DzieciĂŞciu zÂłoto, kadzidÂło i mirrĂŞ - najcenniejsze dary, jakie byÂły wtedy osiÂągalne. PokÂłon magĂłw widziano w tradycji jako speÂłnienie siĂŞ proroctwa Iz 60, 6 - jako eschatologicznÂą pielgrzymkĂŞ ludĂłw na Syjon. Wszystkie trzy dary nie wystĂŞpujÂą razem nigdzie w Starym Testamencie. W historii wykÂładni Pisma Âśw. nabraÂły one doniosÂłego znaczenia: kadzidÂło byÂło darem dla Chrystusa jako Boga, zÂłoto byÂło darem dla Chrystusa jako KrĂłla i mirra - juÂż od czasĂłw Ireneusza i Orygenesa - darem dla Chrystusa jako czÂłowieka oraz symbolem Jego Âśmierci. W Nowym Testamencie jest jeszcze w innym miejscu mowa o kadzidle. W 5 i 8 rozdziale Apokalipsy Wizjoner z Patmos daje wskazĂłwki do rozumienia jego znaczenia. AnioÂłowie przynoszÂą nie tylko BoÂżÂą NowinĂŞ na Âświat, ale zanoszÂą rĂłwnieÂż proÂśby ludzi przed tron Boga. Unoszenie siĂŞ nieustannej modlitwy zostaÂło ujĂŞte w obraz kadzidÂła (Ap 8, 3-5). Na trzecim miejscu naleÂży wymieniĂŚ metaforyczne znaczenie kadzidÂła u Âśw. PawÂła jako woni. Dla dopeÂłnienia symbolicznego znaczenia pachnÂącej Âżywicy naleÂży dodaĂŚ miejsca z corpus paulinum, w ktĂłrych PaweÂł posÂługuje siĂŞ pojĂŞciem woni jako metafory. Dla przykÂładu nastĂŞpujÂący fragment: Niech bĂŞdÂą dziĂŞki Bogu, ktĂłry pozwala nam zawsze uczestniczyĂŚ w tryumfie Chrystusa i wszĂŞdzie roztacza przez nas woĂą Jego poznania. Dla Boga jesteÂśmy bowiem wonnoÂściÂą Chrystusa, zarĂłwno wÂśrĂłd tych, ktĂłrzy sÂą na drodze do zbawienia, jak teÂż wÂśrĂłd tych, ktĂłrzy sÂą na drodze do zagÂłady (2 Kor 2, 14-15).

W liturgii KoÂścioÂła stosuje siĂŞ wiĂŞc okadzenie oÂłtarza, ksiĂŞgi ewangelii, Âświec, obrazĂłw, a takÂże celebransĂłw i wspĂłlnoty wiernych. NiewÂłaÂściwym byÂłoby uwaÂżaĂŚ kadzidÂło tylko jako dar dla Boga, jako rzeczowy dar. Kto zna jego bogatÂą symbolikĂŞ, ten bĂŞdzie go uwaÂżaÂł za "homiliĂŞ bez sÂłĂłw".

Okadzenie oÂłtarza przybraÂło szczegĂłlnÂą formĂŞ. KapÂłan z kadzielnicÂą obchodzi go wkoÂło i okadza. Okadzany jest takÂże znajdujÂący siĂŞ przy oÂłtarzu krzyÂż, jak rĂłwnieÂż paschaÂł w okresie wielkanocnym, relikwiarz oraz wizerunek (obraz lub figura).

	Witamy, Gość. Zaloguj się lub zarejestruj.	Grudzień 23, 2024, 08:53:09
		Zaloguj się podając nazwę użytkownika, hasło i długość sesji

	Autor	Wątek: Kadzidlo-Weihrauch (Przeczytany 5705 razy)
0 użytkowników i 1 Gość przegląda ten wątek.