Co myÂślÂą o ÂŻydach polscy ksiĂŞÂża.

Grzegorz Rzeczkowski
11 paÂździernika 2011

ROZMOWA: co myÂślÂą o ÂŻydach polscy ksiĂŞÂża
Milczenie pasterzy

KoÂściĂłÂł hierarchiczny nie Âżywi siĂŞ nauczaniem Soboru WatykaĂąskiego II i Jana PawÂła II o ÂŻydach. ÂŻywi siĂŞ za to stereotypami i zatruwa siĂŞ nimi - mĂłwi ks. Wojciech LemaĂąski, czÂłonek Polskiej Rady ChrzeÂścijan i ÂŻydĂłw.

Grzegorz Rzeczkowski: – We wrzeÂśniu, gdy przez Podlasie przetoczyÂła siĂŞ seria wybrykĂłw z malowaniem swastyk, profanowaniem pomnikĂłw, pojechaÂł ksiÂądz do Jedwabnego, poszedÂł na tamtejszÂą plebaniĂŞ i zapytaÂł miejscowego proboszcza, czy weÂźmie udziaÂł w modlitwie.
Ks. Wojciech LemaĂąski: – PowiedziaÂł, Âże trudno byÂłoby mu pĂłjÂśĂŚ na tamto miejsce, a potem stanÂąĂŚ przed parafianami. Ale gdy zapytaÂłem, czy nie ma nic przeciwko mojej modlitwie przy tamtym grobie, odpowiedziaÂł, Âże nie, Âże cieszy siĂŞ, Âże mnie poznaÂł i Âże tu przyjeÂżdÂżam.

Co o ÂŻydach mĂłwiÂą ksiĂŞdza parafianie z Jasienicy koÂło TÂłuszcza na Mazowszu?
Do mnie mĂłwiÂą dobrze. DomyÂślam siĂŞ, Âże gdy rozmawiajÂą miĂŞdzy sobÂą, moÂże to wyglÂądaĂŚ inaczej. Ale popierajÂą moje dziaÂłania, m.in. postawienie na placu przykoÂścielnym symbolicznej mogiÂły zamordowanych dzieci Âżydowskich. Co ciekawe, przychylne gÂłosy na temat tego mojego zaangaÂżowania padajÂą gÂłĂłwnie z ust starszych osĂłb. MĂłwiÂą mi: dobrze, Âże ksiÂądz siĂŞ tym zajÂąÂł.

Ale ksiĂŞdza koledzy w sutannach kpiÂą: Naczelny ÂŻyd diecezji warszawsko-praskiej – tak o ksiĂŞdzu mĂłwiÂą.
KiedyÂś, gdy siadaÂłem z innymi ksiĂŞÂżmi do stoÂłu, sÂłyszaÂłem, Âże nie bĂŞdĂŞ miaÂł co zjeÂśĂŚ, bo nie ma nic koszernego.

Boli to ksiĂŞdza?
SÂłyszaÂłem juÂż takie sÂłowa wypowiadane na temat ÂŻydĂłw w obecnoÂści biskupĂłw i przez biskupĂłw, wiĂŞc chyba niewiele jest w stanie mnie dotknÂąĂŚ. W tym, co mĂłwiÂą na mĂłj temat, jest nawet coÂś pozytywnego, bo choĂŚ wyÂśmiewali mnie i sekowali, to jednak dostrzegli moje zaangaÂżowanie w dialog z ÂŻydami.

Potrafi ksiÂądz wytÂłumaczyĂŚ, dlaczego polscy duchowni, ktĂłrzy codziennie wypowiadajÂą sÂłowa modlitwy „odpuÂśĂŚ nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom”, sÂą niechĂŞtni ÂŻydom? Dlaczego nie protestujÂą przeciwko kolejnym antysemickim i ksenofobicznym incydentom?
MyÂślĂŞ, Âże duchownym trudno przyznaĂŚ siĂŞ, iÂż przeszÂłoÂśĂŚ, ktĂłra byÂła udziaÂłem naszych przodkĂłw, czasem naszych rodzin, jest niekiedy na tyle niechlubna, Âże powinniÂśmy siĂŞ jej wstydziĂŚ. Wstyd nam siĂŞ przyznaĂŚ, Âże nie pochyliliÂśmy siĂŞ nad tÂą przeszÂłoÂściÂą ani przedwczoraj, ani wczoraj. Nie potrafimy teÂż tego zrobiĂŚ dzisiaj. Bo gdybyÂśmy stanĂŞli nad tÂą ÂżydowskÂą mogiÂłÂą, gdybyÂśmy pojechali do Jedwabnego, gdybyÂśmy poszli na Umschlagplatz w Warszawie, to usÂłyszelibyÂśmy pytanie, ktĂłre dziennikarze zadali niedawno jednemu z ksiĂŞÂży w Jedwabnem: A dlaczego ksiÂądz przyjechaÂł dopiero teraz? Obawa przed tym pytaniem powoduje, Âże duchowni trwajÂą w uporze.

PamiĂŞtam, Âże gdy Jan PaweÂł II w 1999 r. stanÂąÂł przed pomnikiem na Umschlagplatz, by odmĂłwiĂŚ pamiĂŞtnÂą modlitwĂŞ za narĂłd Âżydowski, towarzyszyli mu polscy biskupi. Ale nie przypominam sobie, by pĂłÂźniej ktĂłrykolwiek z nich ten gest w tym miejscu powtĂłrzyÂł.

Twierdzi zatem ksiÂądz, Âże gÂłĂłwnym powodem milczenia KoÂścioÂła jest strach przed rozliczeniem siĂŞ z przeszÂłoÂściÂą. Wyrzuty sumienia z powodu biernoÂści wobec zÂła, ktĂłre spotkaÂło ÂŻydĂłw w Polsce nie tylko podczas wojny, ale takÂże w II Rzeczpospolitej?
OczywiÂście, Âże tak. JeÂśli byÂłoby inaczej, to na przykÂład ksiÂądz prymas JĂłzef Glemp teraz, po wynikach Âśledztwa IPN, powinien przyznaĂŚ, Âże w sprawie Jedwabnego siĂŞ pomyliÂł. Wszak po ujawnieniu mordu w Jedwabnem twierdziÂł, Âże ta sprawa nie jest jasna, Âże ÂŻydzi nie bĂŞdÂą nam dyktowaĂŚ, kogo i jak mamy przepraszaĂŚ, a obchody rocznicowe w 2001 r. nazwaÂł widowiskiem. Powinien pojechaĂŚ do Jedwabnego, klĂŞknÂąĂŚ i pomodliĂŚ siĂŞ. W ciszy, jak kanclerz Willy Brandt w 1970 r. przed warszawskim pomnikiem BohaterĂłw Getta. To byÂłby sygnaÂł, ktĂłry mĂłgÂłby zmieniĂŚ myÂślenie nie tylko innych duchownych, ale i wielu wiernych.

W zachowaniu duchownych jest duÂżo sprzecznoÂści. Z jednej strony kaÂżdy polski ksiÂądz – przynajmniej deklaratywnie – czuje siĂŞ mocno zwiÂązany z nauczaniem Jana PawÂła II, bardzo przyjaznym ÂŻydom. Z drugiej zaÂś zwyciĂŞÂża myÂślenie: oni zabili Jezusa!
KoÂściĂłÂł hierarchiczny nie Âżywi siĂŞ nauczaniem Soboru WatykaĂąskiego II i Jana PawÂła II o ÂŻydach. ÂŻywi siĂŞ za to stereotypami i zatruwa siĂŞ nimi. Wielu duchownych posÂługuje siĂŞ tymi samymi sloganami, ktĂłre powtarzane sÂą od lat. A wiĂŞc: „ÂŻydzi pracowali na UB”, „ÂŻydzi wydawali na zsyÂłki na Sybir”, „kto wie, czy to nie ÂŻydzi amerykaĂąscy byli sprawcami Holocaustu”, „ÂŻydzi mieli przed wojnÂą caÂły handel w Polsce”. I to mĂłwiÂą nie tylko ksiĂŞÂża starsi, ale teÂż mÂłodzi, trzydziestoparoletni. W Âśrodowisku kapÂłaĂąskim przywykliÂśmy rĂłwnieÂż do plugawych ÂżartĂłw na temat ÂŻydĂłw. A nawet stwierdzeĂą, ktĂłre – gÂłoszone publicznie – skoĂączyÂłyby siĂŞ na Âławie oskarÂżonych. „Hitlerowi naleÂży postawiĂŚ w Polsce pomnik za to, Âże wymordowaÂł ÂŻydĂłw”. Te sÂłowa padaÂły z kapÂłaĂąskich ust, na plebanii, w obecnoÂści biskupa. Bez reakcji z jego strony. TrochĂŞ to rozumiem, bo kilkanaÂście lat temu teÂż bym pewnie nie potrafiÂł zareagowaĂŚ.

Niewiele wiedziaÂłem o HolocauÂście, a o Jedwabnem nie wiedziaÂłem nic. Ale od tamtej pory wiele siĂŞ zmieniÂło; kaÂżdy, kto chce, moÂże siĂŞ dowiedzieĂŚ, jak byÂło naprawdĂŞ. Tyle Âże w seminariach duchownych do dziÂś nic siĂŞ o tym nie mĂłwi. Dlatego wielu ksiĂŞÂży wie tylko to, co napisze w swych ksiÂąÂżkach i opowie w koÂścioÂłach Jerzy Robert Nowak; karmi siĂŞ tymi bzdurami, ale nie siĂŞgnie po ksiÂąÂżkĂŞ IPN na temat wynikĂłw Âśledztwa w Jedwabnem, bo jest po prostu niewygodna, przeraÂżajÂąco okrutna w odzieraniu ze zÂłudzeĂą.

ÂŁatwiej powiedzieĂŚ, Âże to tamci byli winni, niÂż – Âże to my nie sprostaliÂśmy zadaniu. ÂŻe podczas wojny wÂśrĂłd zbrodniarzy byli rĂłwnieÂż nasi parafianie. I – przykro to przyznaĂŚ – takÂże ksiĂŞÂża tacy, jak ten z okolic RadziÂłowa i WÂąsosza, ktĂłry mĂłwiÂł, Âże jak siĂŞ ÂŻydĂłw przyciÂśnie, to oddadzÂą zÂłoto. Fakt, tacy ludzie byli mniejszoÂściÂą, ale ich czyny kÂładÂą siĂŞ tak dÂługim cieniem, Âże do dziÂś przysÂłaniajÂą odwagĂŞ i heroizm ksiĂŞÂży, biskupĂłw czy siĂłstr zakonnych, ktĂłrzy ÂŻydĂłw ratowali. Trzeba stanÂąĂŚ w prawdzie, nazwaĂŚ rzeczy po imieniu, gÂłoÂśno uderzyĂŚ siĂŞ w piersi.

ZaangaÂżowany w dialog z ÂŻydami i judaizmem, nieÂżyjÂący juÂż ks. StanisÂław MusiaÂł z Krakowa, po krytycznych wypowiedziach na temat krzyÂży na oÂświĂŞcimskim Âżwirowisku, dostaÂł od przeÂłoÂżonych zakaz wypowiadania siĂŞ o tych sprawach. Jak zwierzchnicy patrzÂą na ksiĂŞdza dziaÂłalnoÂśĂŚ?
Pewnie tak jak na dziaÂłalnoÂśĂŚ ksiĂŞdza MusiaÂła. Czyli Âże niepotrzebnie siĂŞ wychylam, Âże lepiej, Âżebym milczaÂł tak, jak milczy caÂły polski KoÂściĂłÂł.

Dwa razy ksiÂądz byÂł przenoszony jako proboszcz do innej parafii; drugi raz nieskutecznie, bo zaskarÂżyÂł ksiÂądz decyzjĂŞ biskupa do Watykanu. Za kaÂżdym razem w grĂŞ wchodziÂła mniejsza i bardziej odlegÂła od Warszawy miejscowoÂśĂŚ. Klasyczna zsyÂłka.
Tak teÂż to odczytywali inni ksiĂŞÂża. PytaÂłem arcybiskupa Henryka Hosera, czy te drugie, nieskuteczne przenosiny – z Jasienicy do Kicin – to karne przesuniĂŞcie. OdpowiedziaÂł, Âże nie. Ale kanclerz kurii powiedziaÂł mi, Âże muszĂŞ zmieniĂŚ parafiĂŞ, bo zbyt mocno zaangaÂżowaÂłem siĂŞ w dialog z ÂŻydami.

Decyzja biskupa, choĂŚ nieskuteczna, byÂła takim piĂŞtnem, Âże powstaÂło wÂśrĂłd duchownych przekonanie, iÂż lepiej mnie omijaĂŚ z daleka, nie rozmawiaĂŚ i nie podawaĂŚ rĂŞki. Jeden napisaÂł do biskupa, Âże mam niebezpiecznÂą ÂżydowskÂą literaturĂŞ w domu.

Moim przeÂłoÂżonym udaÂło siĂŞ wytworzyĂŚ wokĂłÂł mnie prĂłÂżniĂŞ, czego objawem jest i to, Âże okoliczni ksiĂŞÂża przestali mnie do siebie zapraszaĂŚ. Nie przyjeÂżdÂżajÂą teÂż do mnie, wiĂŞc jeÂśli potrzebujĂŞ pomocy, np. w zwiÂązku ze spowiedziÂą przedÂświÂątecznÂą, muszĂŞ szukaĂŚ jej u duchownych z innych diecezji, a nawet z BiaÂłorusi, gdzie pracowaÂłem w latach 90. To przykre, ale jakoÂś siĂŞ z tym pogodziÂłem.

MoÂże biskup uznaÂł, Âże zbyt mocno zaangaÂżowaÂł siĂŞ ksiÂądz w dialog z judaizmem i zaniedbaÂł inne obowiÂązki?
Moje zaangaÂżowanie w dialog jest tylko czÂąstkÂą zaangaÂżowania kapÂłaĂąskiego. RĂłwnie mocno bulwersuje mnie milczenie KoÂścioÂła wobec profanacji mogiÂły w Jedwabnem, jak i grobu ÂżoÂłnierzy Armii Czerwonej w pobliskim Ossowie, na terenie mojej diecezji warszawsko-praskiej.

Moja parafia dostaÂła pozytywne oceny po ostatniej wizytacji biskupiej, nie byÂło Âżadnych zastrzeÂżeĂą. Wielu wiernych z Jasienicy chodzi do koÂścioÂła w niedzielĂŞ i przyjmuje komuniĂŞ. W tych statystykach zajmujemy jedne z najlepszych miejsc. Na plebanii utworzyliÂśmy ÂświetlicĂŞ dla dzieci, obok zbudowaliÂśmy plac zabaw. Kilka lat temu zainicjowaÂłem utworzenie przedszkola w naszej wiosce. Jako jeden z nielicznych proboszczĂłw prowadzĂŞ lekcje religii, bo chcĂŞ w ten sposĂłb mieĂŚ lepszy kontakt z moimi parafianami. WidaĂŚ, Âże nie jest Âźle. ZresztÂą najlepiej byÂłoby spytaĂŚ o ocenĂŞ mojego posÂługiwania jasienickich parafian.

Jak ksiÂądz staÂł siĂŞ „naczelnym ÂŻydem” swej diecezji?
BĂŞdÂąc ksiĂŞdzem, jestem zobowiÂązany do codziennego odmawiania modlitw brewiarzowych. Jedna z nich zawiera takie sÂłowa: „UjÂąÂł siĂŞ za sÂługÂą swoim Izraelem, pomny na swe miÂłosierdzie, jak obiecaÂł ojcom naszym: Abrahamowi i potomstwu jego na wieki”. Tymi sÂłowami modlĂŞ siĂŞ codziennie od ponad dwudziestu lat, ale tak po szĂłstym, siĂłdmym roku kapÂłaĂąstwa zaczĂŞÂły one do mnie przemawiaĂŚ w sposĂłb niezwykÂły, powiedziaÂłbym nawet – cieleÂśnie bolesny. ZaczĂŞÂły budziĂŚ z letargu. CzuÂłem, Âże muszĂŞ do tego zdania wracaĂŚ. WiĂŞc wracaÂłem. TrwaÂło to caÂłe miesiÂące, potem lata, a ja nie rozumiaÂłem dlaczego.

WierzĂŞ w to, Âże Pan BĂłg czÂłowieka prowadzi. PytaÂłem Go wiĂŞc: Czego ode mnie chcesz? Ani nie jestem ÂŻydem, ani moja rodzina nie mieszkaÂła wÂśrĂłd ÂŻydĂłw, nie interesowaÂłem siĂŞ ich historiÂą. Moja ignorancja byÂła tak duÂża, Âże nawet nie wiedziaÂłem, iÂż w Polsce sÂą zdewastowane cmentarze Âżydowskie. Jako kleryk mieszkaÂłem przez szeÂśĂŚ lat w Warszawie, a nie wiedziaÂłem, gdzie jest Umschlagplatz.

PrzeÂłom nastÂąpiÂł wraz z ujawnieniem w 2001 r. mordu w Jedwabnem. PomyÂślaÂłem wtedy: skoro ta wiadomoÂśĂŚ tak mnÂą wstrzÂąsnĂŞÂła, to moÂże wÂłaÂśnie to jest to. ByÂłem przekonany, Âże to wyzwanie, na ktĂłre nie sposĂłb nie odpowiedzieĂŚ, Âże nas, ksiĂŞÂży odpowiadajÂących na to woÂłanie, bĂŞdzie wielu. Przede wszystkim pomyÂślaÂłem zaÂś, Âże Pan BĂłg chce, bym gÂłoÂśno powiedziaÂł to, co tak jasno i wyraÂźnie widzĂŞ.

A potrafi wytÂłumaczyĂŚ ksiÂądz, dlaczego ktoÂś wysmarowaÂł farbÂą swastyki i napisy: „Byli Âłatwopalni” i „Nie przepraszam za Jedwabne”? Dlaczego ktoÂś maluje swastykĂŞ na samochodzie eksperta od spraw Âżydowskich? Dlaczego profanowany jest dawny kirkut w BiaÂłymstoku?
Z poczucia absolutnej bezkarnoÂści. Sprawcy wiedzÂą, Âże istnieje spoÂłeczne przyzwolenie na takie czyny, wiĂŞcej – jest przyzwolenie w KoÂściele. Ci, ktĂłrzy sprofanowali Âżydowskie miejsca pamiĂŞci, chcieli rĂłwnieÂż wywoÂłaĂŚ strach wÂśrĂłd myÂślÂących inaczej niÂż oni. PrzypomnieĂŚ, Âże ÂżyjÂą tacy, ktĂłrzy nie przepraszajÂą, ktĂłrzy uwaÂżajÂą, Âże ÂŻydzi rzeczywiÂście byli Âłatwopalni, Âże im siĂŞ to naleÂżaÂło. „PamiĂŞtajcie, Âże ci, ktĂłrzy podpalili stodoÂłĂŞ, majÂą swoich nastĂŞpcĂłw”. Czy to zadziaÂła? Nie wiem. Gdyby sprawcĂłw ujĂŞto i ukarano, byÂłoby zapewne inaczej.

A zÂłapiÂą?
Zachowanie policji podczas marszu protestacyjnego, ktĂłry po zniszczeniu pomnika w Jedwabnem zostaÂł zorganizowany w BiaÂłymstoku, pokazuje, Âże to Âłapanie idzie jak po grudzie. [maszerujÂącym przez caÂłÂą drogĂŞ towarzyszyÂła grupa skinĂłw, ktĂłrzy wznosili nacjonalistyczne i faszystowskie okrzyki – red.]. Policjanci pod wzglĂŞdem mentalnoÂści sÂą ludÂźmi stamtÂąd. RozumujÂą na zasadzie: lepiej siĂŞ nie wychylaĂŚ, jakoÂś to bĂŞdzie.

Zna ksiÂądz innego katolickiego duchownego, ktĂłry w kwestii stosunku do ÂŻydĂłw podziela ksiĂŞdza poglÂądy?
W najbliÂższym otoczeniu, w mojej diecezji, nie. W Polsce znam kilku.

Wspomniany ksiÂądz MusiaÂł powiedziaÂł w jednym z wywiadĂłw, Âże chciaÂłby, aby ÂŻydzi, ktĂłrzy kiedyÂś Âżyli w Polsce, wracali tu bez obawy. Ten moment nastÂąpiÂł?
Do Warszawy, ÂŁodzi, Krakowa, WrocÂławia mogÂą wracaĂŚ bez obaw. Ale do Radzymina nie radzĂŞ. Do KobyÂłki, WoÂłomina i TÂłuszcza teÂż niech lepiej nie wracajÂą. Najpierw muszÂą siĂŞ tam pojawiĂŚ autorytety, rĂłwnieÂż ksiĂŞÂża, ktĂłre zaszczepiÂą mieszkaĂącom nowÂą wraÂżliwoÂśĂŚ.

A pojawiÂą siĂŞ?
Nie wierzĂŞ, Âże nastÂąpi jakaÂś raptowna zmiana postaw wÂśrĂłd duchowieĂąstwa. Biskupi i ksiĂŞÂża podchodzÂą do tej problematyki jak pies do jeÂża. Realizm nakazuje nie oczekiwaĂŚ niczego lepszego. Nie ma Jana PawÂła II, nie ma abp. ÂŻyciĂąskiego, ksiĂŞdza MusiaÂła… Ludzie potrzebujÂą przewodnika, kogoÂś, kto pĂłjdzie Âśladem polskiego papieÂża i pomoÂże udÂźwignÂąĂŚ ciĂŞÂżar win. To naprawdĂŞ trudne. Ale moÂże taki ktoÂś znowu siĂŞ objawi?

Wojciech LemaĂąski, ksiÂądz diecezji warszawsko-praskiej, od czerwca 2006 r. proboszcz parafii Jasienica koÂło TÂłuszcza. W latach 1990–97 pracowaÂł na BiaÂłorusi. CzÂłonek Polskiej Rady ChrzeÂścijan i ÂŻydĂłw. Za zaangaÂżowanie w dialog polsko-Âżydowski zostaÂł odznaczony w 2008 r. przez prezydenta Lecha KaczyĂąskiego KrzyÂżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

WiĂŞcej pod adresem http://www.polityka.pl/kraj/wywiady/1520002,2,rozmowa-co-mysla-o-zydach-polscy-ksieza.read#ixzz1bgvoU1i5

	Witamy, Gość. Zaloguj się lub zarejestruj.	Grudzień 22, 2024, 09:44:32
		Zaloguj się podając nazwę użytkownika, hasło i długość sesji

	Autor	Wątek: Co myÂślÂą o ÂŻydach polscy ksiĂŞÂża. (Przeczytany 2064 razy)
0 użytkowników i 1 Gość przegląda ten wątek.