Kodeks Etyki - moda czy konieczno¶æ?
Obecnie mo¿na odnie¶æ wra¿enie, i¿ powsta³a moda na kodeksy etyki. Istniej± ju¿ kodeksy etyki lekarskiej, dziennikarskiej, nauczycielskiej, adwokackiej, s³u¿by publicznej, politycznej czy reklamy. Co wywo³uje tak wzmo¿one zapotrzebowanie na spisanie kodeksów etyki poszczególnych zawodów? Czy warto je posiadaæ? Jaki cel tak naprawdê im przy¶wieca? Czy bez nich grozi nam nieetyczno¶æ?
Czym jest etyka?
Etyka jako czê¶æ filozofii zajmuje siê badaniem moralno¶ci i opracowywaniem systemów my¶lowych, na podstawie których tworz± siê pewne zasady okre¶laj±ce powinno¶ci moralne cz³owieka. Ich zbiór formu³uje siê jako kodeks etyki. Wspó³cze¶nie istnieje wiele zawodów, których funkcjonowanie jest oparte na takim oficjalnie spisanym zbiorze regu³ etycznych i moralnych. Takim zawodem jest równie¿ trener biznesu, dla którego Stowarzyszenie Trenerów Organizacji Pozarz±dowych spisa³o osobny kodeks.
Ksi±dz prof. dr hab. Micha³ Dro¿d¿, wyk³adowca na wydziale Nauk Spo³ecznych Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, tak mówi o etyce:
„W elitarnym ¶wiecie filozofii istnieje dzi¶ nie tylko moda na rehabilitacjê etyki, ale swoista potrzeba. Otó¿ ró¿ni autorzy rozmaitych tendencji, jak chocia¿by Karol Wojty³a, wskazuj± na potrzebê etyki i etyczno¶ci jako uchwytnej, konkretnej orientacji dla moralno¶ci i etosu. Mimo wszystko wspó³czesno¶æ jest „krucha i zupe³nie nieodporna" na z³o. Przyczyn± tego jest odrzucenie jasnych i czytelnych zasad etycznych, za którymi zawsze stoj± jakie¶ warto¶ci - takie jak Bóg, cz³owiek, zdrowie, dobre imiê, uczciwo¶æ, rodzicielstwo, prawdziwe spojrzenie na cielesno¶æ i seksualno¶æ, prawdomówno¶æ itp."
Po czym dodaje, ¿e istniej± cztery integralne pytania, dziêki którym ka¿dy z nas mo¿e podj±æ próbê poszukiwania prawdy, ¿yciowych priorytetów oraz moralno¶ci:
- „Co, kto to jest?" - pytania o naturê rzeczy i ich to¿samo¶æ;
- „W jakim celu co¶ jest?" - pytania o celowo¶æ i sens;
- „Dlaczego co¶ jest?" - pytania o motyw dzia³ania i uzasadnienie tych dzia³añ;
-„W jaki sposób co¶ istnieje i dzia³a?" - pytania o sposób istnienia i dzia³ania.
Ksi±dz Micha³ Dro¿d¿ dzieli siê równie¿ cennym spostrze¿eniem:
„<Go³ym okiem> widaæ, ¿e z jednej strony ludzie mówi±, ¿e „etyka i moralno¶æ jest im niepotrzebna", a z drugiej strony chcieliby, ¿eby inni postêpowali wed³ug klarownych norm, ¿eby warto¶ci „spada³y im same z nieba". Co wiêcej - wielu s±dzi, ¿e tych warto¶ci nie da siê jednak zast±piæ „substytutami", iluzjami, czy utopiami."
Kodeksy etyki: przesz³o¶æ a wspó³czesno¶æ
„Kodeksy by³y zawsze. Mówi siê o nich we wszystkich dziedzinach ¿ycia od wieków. Pierwszym kodeksem etyki medycznej by³a Przysiêga Hipokratesa. Od g³êbokiego ¦redniowiecza mówi siê o kodeksach rycerskich, a pó¼niej o kodeksach oficerskich."- mówi Dro¿d¿.
Ksi±dz ubolewa, ¿e choæ s³owo godno¶æ przewija siê w kodeksach niemal zawsze, brakuje w nich jednak tak istotnych pojêæ, jak szlachetno¶æ osobista, doskona³o¶æ osoby, norma z³a i dobra, odpowiedzialno¶æ, kara i nagroda, szczê¶cie cz³owieka, czy mi³o¶æ. Do tego niepokoj±ce jest jego zdaniem, i¿ zdarzaj± siê kodeksy etyki, które zinterpretowaæ mo¿na wy³±cznie jako zbiory nieczytelnych i zamazanych znaczeniowo regu³, nie bazuj±cych na prawdzie o cz³owieku, która jest tak wa¿nym fundamentem zasad moralnych.
„Dzisiejsze kodeksy zawodowe, mimo dobrej woli ich twórców, s± pisane przewa¿nie z punktu widzenia pragmatyczno¶ci ¿ycia i stanowi± rodzaj prakseologii etyczno-dyscyplinarnej, ni¿ etyki w sensie ¶cis³ym, która realizuje siê i urzeczywistnia w ludzkim sumieniu. Kodeksy „równaj±" czêsto ¿ycie w dó³, a nie w górê - czasem wbrew ich postulatywnej tre¶ci i intencjom."-dodaje.
Kodeksy etyczne Stowarzyszeñ Trenerów Biznesu
Tak prezentuje siê kodeks etyki trenera Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarz±dowych1:Dekalog trenera
1. Okazuje szacunek wobec pogl±dów, postaw, przekonañ i warto¶ci uczestników szkoleñ oraz innych trenerów. Nie podejmuje siê zadañ, w których nie by³oby to mo¿liwe.
2. Zna swoje mo¿liwo¶ci, podejmuje siê zadañ nie przekraczaj±cych jego wiedzê, si³y, umiejêtno¶ci, mo¿liwo¶ci psychofizyczne.
3. Posiada wiadomo¶æ swego wp³ywu na grupê i wykorzystuje ten wp³yw jedynie w celu tworzenia sytuacji edukacyjnych.
4. Jest odpowiedzialny za w³asny rozwój i wzrost kompetencji trenerskich. Regularnie sprawdza poziom swoich umiejêtno¶ci oraz poziom prowadzonych przez siebie zajêæ (np. stara siê korzystaæ z konsultacji, superwizji, robi mini-ewaluacjê szkoleñ).
5. Dzieli siê w³asnym dorobkiem trenerskim z cz³onkami STOP w sposób nie rodz±cy sprzeczno¶ci z jego poczuciem ochrony w³asnych praw autorskich.
6. Respektuje prawa autorskie i pokrewne. Zawsze powo³uje siê na ¼ród³a wykorzystywanych materia³ów i metod.
7. Nie wykorzystuje uzyskanych w trakcie szkoleñ informacji oraz nawi±zanych relacji przeciwko uczestnikom i organizacjom.
8. Nie wykorzystuje warsztatu dla propagandy politycznej czy okazji do sprzeda¿y lub marketingu produktów nie zwi±zanych bezpo¶rednio z programem szkolenia.
9. Dba o swój autorytet - nie nadu¿ywa alkoholu oraz innych substancji odurzaj±cych.
10. Dba o to, aby relacje osobiste i s³u¿bowe pomiêdzy nim a uczestnikami szkoleñ nie pogarsza³y jako¶ci szkoleñ.
Z kolei Stowarzyszenie Konsultantów i Trenerów Zarz±dzania Matrik bazuje na Kodeksie Dobrych Praktyk stworzonym przez Polsk± Izbê Firm Szkoleniowych. Formu³uje on wzorowe zasadny postêpowania firmy szkoleniowej analizuj±c takie aspekty, jak relacje z klientem i otoczeniem, informacje o firmie, sposoby realizacji szkolenia oraz pozyskiwanie zleceñ.
Czy kodeks co¶ zmienia?
Kodeks etyki jest odpowiedzi± na chêæ sformalizowania okre¶lonych zasad etycznych, które powinny przy¶wiecaæ ka¿demu pracownikowi i kierowaæ jego dzia³aniem. Do takich standardów zachowania z pewno¶ci± nale¿y uczciwo¶æ, kultura osobista, odpowiedzialno¶æ, szacunek oraz rzetelno¶æ. Tworz±c kodeksy etyki d±¿y siê do znalezienia wspólnych warto¶ci, celów oraz zdefiniowania misji zawodu. Cz³owiek zaczyna snuæ refleksjê nad tym, jakie zachowanie by³oby poprawne, a jakie nie do zaakceptowania. Zapewne zyskuje na tym wizerunek firmy, gdy¿ w oczach klientów taka firma gwarantuje , ¿e mog± oni oczekiwaæ od pracowników profesjonalizmu, wysokiej kultury oraz szacunku wzglêdem siebie i interesantów.
Ale czy na pewno? Wiele internautów zdaje siê w to w±tpiæ, co wyra¿aj± nastêpuj±ce g³osy:
„Ja mam takie dziwne wra¿enie, ¿e ludzie etyczni nie potrzebuj± kodeksu.
Potrzebuj± go stworzyæ , ale nie dla siebie. Potrzebuj± go tworzyæ, by zatrzymaæ dzia³ania, które obserwuj± - te nieetyczne. Bo jak inaczej to zatrzymaæ ?
Byæ mo¿e potrzebuj± nie tyle go tworzyæ, ale rozpocz±æ rozmowê o etyce - a to ¶wietny pomys³, by robiæ to w³a¶nie tak."
„Z kodeksem etyki b±d¼ sam± etyk± jest podobnie jak z dobrym wychowaniem, które wynosi siê z domu b±d¼ nie."
„Chyba to jest moda. Etykê siê ma lub nie."
Ksi±dz Dro¿d¿ wydaje siê przychylaæ do takiego rozumowania, o czym ¶wiadcz± s³owa:
„Nie wystarcz± kodeksy, nawet coraz lepsze i m±drzejsze, bo etyka to sprawa ludzkiego sumienia, i dlatego potrzeb ludzi prawego sumienia, a kodeksy pomagaj± tylko formowaæ sumienie, ale ich rola nie jest wcale w tej formacji pierwszorzêdna. Etyka zatem jest spraw± wychowania i formacji sumienia, które musi siê oprzeæ na warto¶ciach. Fundamentem formacji sumienia jest prawda o cz³owieczeñstwie odkrywana w naturze ludzkiej."
To tylko chwyt marketingowy
Nie brakuje pogl±dów, i¿ kodeks etyki to tylko i wy³±cznie chwyt marketingowy, na który powinni nabraæ siê potencjalni klienci. Tak mówi o tym Beata- w³a¶cicielka jednej z firm specjalizuj±cych siê w doradztwie strategicznym:
„To prawda, ¿e niestety dla wielu ludzi spisane na papierze firmowe kodeksy etyki, ró¿nego rodzaju certyfikaty to potwierdzaj±ce bêd± jedynie kolejnym chwytem PR, kolejnym wabikiem na nowych kontrahentów. Kolejny trend to Corporate Social Responsibility CSR (Spo³eczna Odpowiedzialno¶æ Biznesu), dla jednych kolejny trik, a dla niektórych s³uszna sprawa. Takich ludzi nie zmienimy...chocia¿ mo¿e? Ale przyjemniej pielêgnujmy w nas to, co dobre i sami kierujmy siê zasadami."
Potrzebny nam kodeks?
Po co mi kodeks etyki Ksi±dz prof. dr hab. Micha³ Dro¿d¿ przyznaje, ¿e wspó³cze¶nie istnieje coraz wiêcej kodeksów etycznych ró¿nego rodzaju. Zdaje siê jednak reprezentowaæ nieufny stosunek co do warto¶ci niektórych z nich:
„Niektóre z kodeksów etycznych maj± tylko czê¶ciowy zwi±zek z etyk±, gdy¿ spisane w nich zasad deontologii zawodowej, próbuj± tylko dora¼nie regulowaæ praktyczne dzia³ania zawodowe. Zawarte w nich normy i zasady s± czêsto zlepkiem wewnêtrznych regulaminów, zewnêtrznych zasad prawnych, zwyczajów, oczekiwañ itd. sankcjonowanych wielkim s³owami etyki, a tymczasem jest to twór, w którym mieszaj± siê warto¶ci etyczne, warsztatowe, biznesowe i inne."
Jak wiêc temu zaradziæ i tworzyæ warto¶ciowe kodeksy?
„Warto zwracaæ uwagê raczej na fundamenty etyczne oraz kontekst i zasady rozstrzygania problemów i dylematów etycznych w sferze sumienia, ukszta³towanego na prawdzie o cz³owieczeñstwie, na tzw. normie personalistycznej. Wtedy dopiero kodeksy zawodowe na takim fundamencie bêd± mia³y jaki¶ sens, gdy¿ inaczej mog± zobowi±zywaæ etycznie kogo¶ do czego¶, czego on i tak nie rozumie i nie akceptuje. Nie wystarczy tworzyæ coraz lepsze i dok³adniejsze kodeksy etyki mediów, oparte na ró¿nych fundamentach: cnotach, intencjach, przekonaniach, uzgodnieniach."-radzi.
Ciekawy punkt wyj¶cia odno¶nie kodeksów etyki przedstawi³ znany psycholog biznesu, prowokuj±c na portalu internetowym pytaniami:
„Czy to taka sezonowa moda, listek figowy zas³aniaj±cy wstydliw± nieetyczno¶æ codziennego dzia³ania, realia i prozê ¿ycia (?), czy te¿ mo¿e krok ku normalno¶ci i moralno¶ci w ¿yciu, biznesie, otaczaj±cym nas ¶wiecie?"
Jak bardzo kodeksy etyki by³yby krytykowane, trzeba przyznaæ, ¿e ka¿dy kodeks pe³ni istotn± funkcjê-a mianowicie ogranicza ludzi mniej lub bardziej zniekszta³caj±cych moralno¶æ i etykê zawodow±. Byæ mo¿e oka¿e siê swego rodzaju wstêpem do lepszego jutra.
http://www.trenerbiznesu.pl/artykuly/kodeks-etyki-moda-czy-konieczno%C5%9B%C4%87
