OBRAZA

Obraza

SÂłowo obraza funkcjonuje w dwĂłch podstawowych, ÂściÂśle ze sobÂą zwiÂązanych znaczeniach: jako akcja i jako reakcja, jako czyn i jako jego skutek psychologiczny. W pierwszym znaczeniu obraza jest Âświadomym dziaÂłaniem polegajÂącym na zniewaÂżeniu kogoÂś, obelÂżywym zachowaniu siĂŞ wobec kogoÂś, uchybieniu czyjejÂś godnoÂści osobistej, oczernieniu, pomĂłwieniu, zniesÂławieniu, wyszydzeniu kogoÂś, czy ubliÂżeniu komuÂś. Ten rodzaj obrazy opisywany jest przez zwrot „obraziĂŚ kogoÂś”. MoÂżna rĂłwnieÂż obraziĂŚ grupĂŞ osĂłb, a nawet caÂły narĂłd (np. w antysemickich wypowiedziach).

Obraza w drugim znaczeniu jest zwykle reakcjÂą na obrazĂŞ w pierwszym znaczeniu. Towarzyszy jej zwykle poczucie zniewagi, niezadowolenie z tego co siĂŞ staÂło poÂłÂączone ze zÂłoÂściÂą na obraÂżajÂącego, ktĂłra moÂże nawet czasem przybraĂŚ postaĂŚ wielkiego gniewu. Zdenerwowanie wywoÂłuje rĂłwnieÂż objawy fizyczne, jak np. zmianĂŞ wyrazu twarzy czy czerwienienie siĂŞ. ObraÂżony zwykle zmienia swĂłj stosunek do obraÂżajÂącego, najczĂŞÂściej przestaje siĂŞ do niego odzywaĂŚ, czasem zrywa stosunki towarzyskie, wytacza mu proces sÂądowy, a niekiedy szuka nawet okazji do zemsty. Obraza w takim znaczeniu okreÂślana jest zwrotem „obraziĂŚ siĂŞ na kogoÂś”. ObraÂżony najczĂŞÂściej jest tym, ktĂłrego zniewaÂżono. W rzadszych przypadkach obraÂżamy siĂŞ na kogoÂś, bo on obraziÂł naszego krewnego, przyjaciela, czy kogokolwiek innego, kogo szanujemy. W ten sposĂłb wyraÂżamy solidarnoÂśĂŚ z obraÂżonym.

Czynniki sprawcze obrazy mogÂą mieĂŚ rĂłÂżnÂą wagĂŞ, od nieumyÂślnie popeÂłnionej maÂłej gafy po duÂży afront, od drobnego nietaktu po wielkÂą zniewagĂŞ. JednakÂże reakcja jest zawsze indywidualna. SÂą ludzie, ktĂłrzy obraÂżajÂą siĂŞ o byle co, sÂą jednak rĂłwnieÂż i tacy, ktĂłrych obraziĂŚ bardzo trudno. NiektĂłrzy wiÂąÂżÂą obrazĂŞ z tzw. „utratÂą honoru” czy „splamieniem honoru” i wĂłwczas reagujÂą gwaÂłtownie i zdecydowanie, szczegĂłlnie wtedy, gdy zostali zniewaÂżeni publicznie. W dawnych czasach prowadziÂło to zwykle do pojedynku. DziÂś koĂączy siĂŞ to w sÂądzie.

SÂłowo obraza moÂże jeszcze funkcjonowaĂŚ w nieco innym znaczeniu, np. w takich zwrotach jak obraza munduru, godÂła, moralnoÂści publicznej, dobrych obyczajĂłw czy uczuĂŚ religijnych. SÂłowo to znaczy wtedy „naruszyĂŚ coÂś”, „wykroczyĂŚ przeciw czemuÂś”. Nie jest tu wprost obraÂżany czÂłowiek, ale rzecz, symbol, zasada, czy uczucie. Rzecz jasna mundur czy godÂło obraziĂŚ siĂŞ nie mogÂą, wiĂŞc nie ma wtedy obraÂżonych bezpoÂśrednio. Jest jednak grupa ludzi, ktĂłra szanuje tÂą rzecz, wierzy w ten symbol, przestrzega tej zasady, czy przejawia to uczucie. Ludzie ci mogÂą poczuĂŚ siĂŞ obraÂżeni poÂśrednio, bo chociaÂż ich wprost siĂŞ nie zniewaÂża, jednak szkaluje siĂŞ to, co szanujÂą, czego przestrzegajÂą i co kochajÂą.

Gdy obraÂżanie siĂŞ jest zwiÂązane z kwestiÂą obyczajowoÂści czy wierzeĂą, sprawa staje siĂŞ bardzo Âśliska. Bardzo Âłatwo wtedy przekroczyĂŚ pewne granice, w obrĂŞbie ktĂłrych obraÂżaĂŚ siĂŞ nie powinno. W kwestii obyczajowoÂści moÂżna stworzyĂŚ bowiem caÂłe mnĂłstwo drobnych powodĂłw do obraÂżania siĂŞ. W stosunkach towarzyskich kilka nieprzemyÂślanych sÂłĂłw moÂże popsuĂŚ atmosferĂŞ nie tylko chwilowo, ale czasem na caÂłe tygodnie czy miesiÂące. W rĂłÂżnych kulturach panujÂą przy tym rĂłÂżne zwyczaje. Jeszcze dziÂś w niektĂłrych, dla nas juÂż egzotycznych spoÂłecznoÂściach, gospodarz moÂże siĂŞ poczuĂŚ bardzo obraÂżony, gdy biesiadnik ani razu nie „beknie” przy stole. RĂłwnieÂż i w naszej kulturze np. niezauwaÂżenie nowej fryzury lub nowej sukni pani domu moÂże jÂą przyprawiĂŚ o zÂły humor i sprawiĂŚ, Âże bĂŞdzie przez jakiÂś czas na nas patrzeĂŚ „krzywym okiem”. Sprawa staje siĂŞ jeszcze bardziej delikatna, gdy chodzi o „obraÂżanie uczuĂŚ”, a zwÂłaszcza uczuĂŚ religijnych. Wystarczy, Âże ktoÂś wyrazi siĂŞ nieprzychylnie o dostojniku koÂścielnym, postaci religijnej czy odniesie siĂŞ lekcewaÂżÂąco do jakiegoÂś religijnego symbolu, a juÂż staje siĂŞ to kamieniem obrazy. Np. pomnik stojÂącego papieÂża, przedstawionego w chwale i majestacie, nie budzi Âżadnych zastrzeÂżeĂą. Ale niech ktoÂś przedstawi go powalonym i zagroÂżonym przez kataklizm, wĂłwczas zaraz podnosi siĂŞ krzyk: „tu siĂŞ obraÂża nasze uczucia religijne”. Artystka, ktĂłra umieÂściÂła na krzyÂżu niewÂłaÂściwÂą czĂŞÂśĂŚ ludzkiego ciaÂła, staje nawet przed sÂądem. JeÂśli reÂżyser filmowy krĂŞci film o Chrystusie, nie zachowujÂąc peÂłnej zgodnoÂści ze ÂźrĂłdÂłami ewangelicznymi i obowiÂązujÂącÂą dogmatykÂą, wywoÂłuje to rozruchy a nawet dochodzi do spalenia kina1. Fundamentalizm religijny, osadzony na przekonaniu „tylko moja wiara jest prawdziwa i tylko te zasady obyczajowo-moralne, ktĂłra ona gÂłosi, sÂą sÂłuszne”, prowadzi do swoistego „dyktatu”. Np. pojawiajÂą siĂŞ ostre protesty z powodu reklamowego plakatu, na ktĂłrym widnieje kuso ubrana dziewczyna z odsÂłoniĂŞtymi piersiami, motywowane obraÂżaniem uczuĂŚ religijnych. PojawiajÂą siĂŞ ÂżÂądania zasÂłoniĂŞcia czĂŞÂści postaci, a niektĂłrzy gorliwi wyznawcy tego poglÂądu czyniÂą to na wÂłasnÂą rĂŞkĂŞ za pomocÂą farby. Nikt jednak nie pyta, czy dokonane w ten sposĂłb zakrycie piĂŞkna ludzkiego ciaÂła nie obraÂża czyichÂś uczuĂŚ Âświeckich? Wydaje siĂŞ, Âże w Polsce, z powodu takiego wÂłaÂśnie dyktatu, w XX wieku bardzo rzadko pojawiaÂły siĂŞ w Âśrodkach masowego przekazu reklamy prezerwatyw2. A szkoda, bo mogÂłoby siĂŞ to przyczyniĂŚ do zmniejszenia ryzyka zachorowania na AIDS czy zagroÂżenia chorobami wenerycznymi oraz do zmniejszenia liczby niechcianych ciÂąÂż i nielegalnych aborcji. Niestety, nawet taki temat, jak wychowanie seksualne czy Âświadome rodzicielstwo caÂły czas byÂł i wciÂąÂż jest mocno filtrowany przez stronĂŞ koÂścielnÂą. JeÂśli nawet jest w jakimÂś stopniu akceptowany, to tylko w Âświetle i pod kÂątem nauki koÂścioÂła.

W islamie religijny dyktat jest znacznie wiĂŞkszy niÂż w chrzeÂścijaĂąstwie i przybiera niekiedy wrĂŞcz monstrualne rozmiary. WystĂŞpuje nie tylko w muzuÂłmaĂąskich monarchiach czy dyktaturach, ale takÂże w tzw. republikach islamskich, gdzie ustawy sÂą kontrolowane pod wzglĂŞdem ich zgodnoÂści z Koranem i naukÂą proroka Mahometa. W paĂąstwach zorientowanych fundamentalistycznie obowiÂązujÂące prawo opiera siĂŞ caÂłkowicie na religii. Wydaje siĂŞ tam wyroki Âśmierci nawet na tych, ktĂłrzy tylko krytykujÂą islam. PrzykÂładem moÂże tu byĂŚ Salman Rushdie, ktĂłry przez dÂługie lata musiaÂł siĂŞ ukrywaĂŚ3. U muzuÂłmanĂłw poczucie religijnej obrazy jest wiĂŞc szczegĂłlnie silne. Ma na to duÂży wpÂływ absolutyzm w pojmowaniu religii, zasad moralnych i obyczajowych.

PrzyczynÂą nadmiernych reakcji w kwestii obrazy obyczajĂłw czy uczuĂŚ jest brak tolerancji, poÂłÂączony z nadmiernym poczuciem wÂłasnej waÂżnoÂści. Im bardziej akceptujemy odmienne obyczaje, tym mniej podatne na obrazĂŞ sÂą nasze wÂłasne. Im bardziej szanujemy cudze uczucia mimo, Âże sÂą odmienne od naszych, tym lepiej dla naszych uczuĂŚ. Zatem im wiĂŞcej tolerancji, tym mniej obrazy. Im mniej podziaÂłĂłw, tym wiĂŞcej tolerancji. JeÂżeli w koĂącu pojmiemy, Âże nasze obyczaje, poglÂądy, wierzenia, sposoby na Âżycie wcale nie sÂą lepsze od innych, zniknÂą powody do ich obrazy. Dopiero wtedy uÂświadomimy sobie w peÂłni, Âże w gruncie rzeczy nikt nie jest w stanie obraziĂŚ tego w co wierzymy i co czujemy. Powiedzenie „to obraÂża moje uczucia religijne” straci wtedy sens, bo czy nasza miÂłoÂśĂŚ do Boga zmniejszy siĂŞ lub dozna uszczerbku z powodu jakiegoÂś plakatu, filmu, ksiÂąÂżki czy rzeÂźby?

JeÂśli ponadto uporamy siĂŞ z wÂłasnym ego, z poczuciem wÂłasnej odrĂŞbnoÂści i wÂłasnej wyÂższoÂści, to wĂłwczas nic nie bĂŞdzie w stanie nas obraziĂŚ. Zrozumiemy, Âże gdy ktoÂś usiÂłuje nas zniewaÂżyĂŚ, w gruncie rzeczy zniewaÂża siebie. Pojmiemy teÂż, Âże to, czy poczujemy siĂŞ obraÂżeni, czy nie, zaleÂży tylko od nas. JeÂśli nie bĂŞdzie obraÂżonych, nie bĂŞdzie obrazy. BĂŞdziemy wtedy wolni od tego niepotrzebnego skÂładnika ludzkiego doÂświadczenia.

	Witamy, Gość. Zaloguj się lub zarejestruj.	Kwiecień 07, 2025, 01:24:12
		Zaloguj się podając nazwę użytkownika, hasło i długość sesji

	Autor	Wątek: OBRAZA (Przeczytany 4614 razy)
0 użytkowników i 1 Gość przegląda ten wątek.