Odp: TORA

[Rafaela]

Tora (judaizm)
 
WedÂług Talmudu BĂłg daÂł MojÂżeszowi na gĂłrze Synaj caÂłoœÌ objawienia w postaci dwĂłch Tor: pisanej (hebr. tĂ´rah šebiketab), czyli przede wszystkim PiĂŞcioksiĂŞgu i ustnej (hebr. tĂ´rah šebe‘al pe), czyli caÂłej póŸniejszej tradycji. Samo sÂłowo „Tora” nie oznacza jednak w judaizmie tylko i wy³¹cznie ksiÂąg (choĂŚ jest to znaczenie podstawowe), lecz jakby caÂłoksztaÂłt praw, ktĂłre rzÂądzÂą Âświatem i czÂłowiekiem, a ktĂłre BĂłg przede wszystkim objawiÂł narodowi wybranemu. Dlatego w Hagadzie na Pesach mĂłwi siĂŞ: PochwalonyÂś Ty, Wiekuisty, BoÂże nasz, KrĂłlu wszechÂświata, ktĂłry wybraÂł nas spoÂśrĂłd wszystkich narodĂłw i wyniĂłsÂł nas nad wszystkie jĂŞzyki i poÂświĂŞciÂł nas przykazaniami Swemi. I dalej: Niech bĂŞdzie pochwalony Wszechobecny, pochwalony On! Pochwalony Ten, ktĂłry nadaÂł zakon ludowi Swemu Izraela. Tora, wedÂług ÂŻydĂłw, zostaÂła przez Boga uczyniona przed stworzeniem Âświata, BĂłg patrzyÂł na niÂą w czasie, kiedy stwarzaÂł Âświat. WedÂług mistycznego Âżydowskiego traktatu Sefer Jecirah (KsiĂŞga stworzenia), stworzenie dokonaÂło siĂŞ przez rozmaite kombinacje dwudziestu dwĂłch liter Tory (czyli dwudziestu dwĂłch liter alfabetu hebrajskiego) – Tora wiĂŞc jest niejako osnowÂą i podstawÂą Âświata.
 
Jak wyznawcy judaizmu podchodzÂą do wÂłasnej ÂświĂŞtej ksiĂŞgi? W liturgii synagogalnej do tej pory uÂżywa siĂŞ zwojĂłw Tory przepisywanych rĂŞcznie. Sam proces przepisywania jest ÂściÂśle okreÂślony przez przepisy halachiczne (prawne): kopista nie moÂże siĂŞ pomyliĂŚ nawet przy jednej kresce, bo inaczej caÂła praca pĂłjdzie na darmo. ZwĂłj z pomyÂłkÂą nie moÂże byĂŚ uÂżywany w naboÂżeĂąstwie. TorĂŞ przechowuje siĂŞ w specjalnej szafce, zwanej arkÂą, zaÂś jeÂśli zwĂłj tak siĂŞ zuÂżyje, Âże nie nadaje siĂŞ juÂż do uÂżytku, urzÂądza mu siĂŞ rytualny pogrzeb. Bardzo istotnÂą czĂŞÂściÂą liturgicznego podejÂścia do Tory jest jej Âśpiewanie, okreÂślone sztywnymi reguÂłami, przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. Co prawda, w krytycznych wydaniach Biblii Hebrajskiej znajdujemy znaki majÂące byĂŚ zapisem sposobu wykonywania Âśpiewu, lecz nie za bardzo wiadomo, jak ich uÂżywaĂŚ, natomiast w synagogalnych zwojach nie ma ani tych znakĂłw, ani teÂż notacji samogÂłoskowej (wokalizacji). Tradycja sposobu Âśpiewania Tory jest swego rodzaju rabinistycznÂą tajemnicÂą.
 
Tora czytana w synagodze i studiowana w jesziwie (rodzaj uczelni rabinistycznej, w ktĂłrej uczy siĂŞ przede wszystkim studiowania Tory i literatury talmudycznej) zostaÂła napisana w jĂŞzyku hebrajskim i z zasady nie jest tÂłumaczona. Pewnym wyjÂątkiem sÂą tak zwane targumy (hebr. taregumĂŽm – „tÂłumaczenia”), czyli aramejskie parafrazy tekstu hebrajskiego, z ktĂłrych jeden – Targum Onkelos – jest, w wydaniach Tory przeznaczonych do studiĂłw, podawany zwykle obok tekstu oryginalnego, razem z komentarzem Rasziego i innych autorytetĂłw rabinistycznych. Od X wieku byÂł on uznany za oficjalny przekÂład aramejski i czytany w synagogach palestyĂąskich, skÂąd wyparÂł inny targum, zwany palestyĂąskim[*1]. PoniewaÂż jednak targumy nie sÂą przekÂładami w ÂścisÂłym tego sÂłowa znaczeniu, a raczej „translacyjnÂą interpretacjÂą”, pewnÂą wariacjÂą na temat, przynale¿¹ wiĂŞc raczej do Tory ustnej, czyli tradycji, ktĂłrej duÂża czêœÌ nie byÂła juÂż pisana w jĂŞzyku hebrajskim. Sama natomiast tĂ´rah šebiketab („pisana”) musi pozostaĂŚ w tym jĂŞzyku, poniewaÂż jest to, jak wspomniaÂłem wyÂżej, jĂŞzyk ÂświĂŞty (hebr. lašôn haqĂ´deš), jĂŞzyk Boga, poprzez ktĂłry zostaÂł stworzony Âświat i w ktĂłrym MojÂżesz otrzymaÂł Objawienie. Pewien przekaz mĂłwi, Âże anioÂłowie nie rozumiejÂą innego jĂŞzyka. CaÂła olbrzymia Âżydowska tradycja egzegetyczna, bardzo czĂŞsto dla nas zupeÂłnie niezrozumiaÂła, opiera siĂŞ na interpretacji tekstu hebrajskiego. ÂŻydzi wrĂŞcz uwaÂżajÂą – i trudno siĂŞ z nimi nie zgodziĂŚ – Âże czytanie Tory w tÂłumaczeniu jest pozbawione sensu, poniewaÂż ogromna czêœÌ jej niezg³êbionego znaczenia leÂży nie tylko w zamkniĂŞtych znaczeniach poszczegĂłlnych s³ów i okreÂślonych gramatycznych relacjach pomiĂŞdzy nimi (zawĂŞÂżenie do takiej postaci jest koniecznoÂściÂą w przekÂładzie), ale rĂłwnieÂż w samych literach, ich imionach, wartoÂściach numerycznych (kaÂżdej literze alfabetu jest przyporzÂądkowana liczba z zakresu jednoÂści, dziesiÂątek lub setek), iloÂści liter w jakimÂś znaczÂącym zdaniu lub partii tekstu, czy teÂż w sÂłowach bĂŞdÂących akronimami caÂłych zdaĂą, tworzÂących nowÂą jakoœÌ znaczeniowÂą. Faktem jest, iÂż hebrajski to jĂŞzyk bardzo specyficzny, ktĂłry dziĂŞki swojej strukturze i charakterowi pozwala na takie wÂłaÂśnie poszukiwania. MajÂą one jednak w tle przekonanie o boskim, a wiĂŞc niezg³êbionym sensie Tory oraz o ÂświĂŞtoÂści (co wychodzi na to samo) jĂŞzyka, w ktĂłrym jest ona napisana.