Opêtanie czy choroba? ¶roda, 25 stycznia 2012 00:00
Oficjalnie Ko¶ció³ twierdzi, ¿e egzorcy¶ci konsultuj± siê z psychiatrami chc±c mieæ pewno¶æ, i¿ osoba uznawana za opêtan± nie jest czasem chora psychicznie. Czy jednak rozró¿nienie miêdzy tymi dwoma stanami jest mo¿liwe? W rzeczywisto¶ci egzorcyzm jest czym¶ w rodzaju prastarej metody psychoterapii. Mimo to w sporze miêdzy religi± a nauk±, osoby cierpi±ce pozostawione s± czêsto same sobie…
____________________
dr S.A. Diamond,
psychologytoday.comDlaczego w technologicznym, zorientowanym na naukê spo³eczeñstwie egzorcyzmy wci±¿ ciesz± siê tak± popularno¶ci±? Wyrazem tego (obok produkcji filmowych) jest rosn±ce zapotrzebowanie na wyszkolonych egzorcystów. W 2008 r. Washington Post pisa³ o powracaj±cej do Europy modzie na t± praktykê. W relacji by³a mowa o polskim ksiêdzu, który dokonuje tygodniowo 20 tego typu zabiegów wyja¶niaj±c, ¿e „istnieje grupa ludzi, którzy nie mog± zaznaæ spokoju poprzez inne praktyki i którzy potrzebuj± ukojenia”. Inny duchowny, doktor teologii, który pracowa³ w poradni zdrowia psychicznego w okolicach Warszawy stwierdzi³, ¿e „instytucja ta u¶wiadomi³a sobie konieczno¶æ posiadania egzorcysty po napotkaniu licznych przypadków ataków ze strony z³ego.” Wed³ug oficjalnego stanowiska Watykanu, egzorcy¶ci maj± konsultowaæ swe ustalenia z psychiatrami i psychologami, aby móc odró¿niæ choroby psychiczne od przypadków rzeczywistego opêtania.
Czym jednak jest egzorcyzm z psychologicznego punktu widzenia i na czym polega jego si³a uzdrawiania? Czy psychoterapeuci lecz±cy pacjentów z wybuchów gniewu lub furii mog± skorzystaæ z metod duchownych? Wreszcie, czy egzorcyzmy odwo³uj± siê do podstawowych egzystencjalnych lub duchowych potrzeb i kwestii, takich jak przyk³adowo tajemnica z³a, której psychoterapia unika?
Anneliese Michel (1952-1976) - by³a najs³ynniejsz± ofiar± egzorcyzmu w Europie. Ta fanatycznie religijna dziewczyna z Bawarii sta³a siê rzekomo ofiar± opêtania demonicznego o bardzo drastycznym przebiegu (twierdzi³a przyk³adowo, i¿ z³y duch zmusza j± do usawicznego upadania na kolana). Zmar³a w wyniku wyczerpania po d³ugotrwa³ych egzorcyzmach. Choæ rozpoznano u niej objawy porównywalne ze schizofreni±, odmówi³a leczenia specjalistycznego. Katolicy czêsto stawiaj± jej przypadek jako dowód na „prawdziwe" opêtania.Egzorcyzmy – rytualne wypêdzanie duchów z cia³, umys³ów lub miejsc by³o praktykowane w ró¿nych formach od zarania dziejów i stanowi najprawdopodobniej prymitywn± formê psychoterapii. Hipokrates – ojciec zachodniej medycyny, zaczyna³ jako egzorcysta. Tak¿e Jezus leczy³ osoby cierpi±ce na zaburzenia psychiczne, przeganiaj±c z nich demony. Dwa tysi±ce lat pó¼niej Ko¶ció³ rzymskokatolicki przygotowuje m³ode pokolenie egzorcystów, które ma sprostaæ wymaganiom nowych czasów. W USA, gdzie odczuwa siê ich braki, wiele osób rozczarowanych lub znudzonych psychologi± i psychiatri± preferuje powrót do praktyki rozpraw z demonami i diab³ami.
Egzorcyzm mo¿na nazwaæ prototypem wspó³czesnej psychoterapii. Podobnie jak egzorcy¶ci, dzisiejsi terapeuci reprezentuj± „si³ê wy¿sz±” w postaci medycyny i nauki (zast±piwszy nimi system wierzeñ). Uznaj± oni (szczególnie w przypadku psychiatrii biologicznej), i¿ istnieje fizyczna przyczyna odpowiadaj±ca za stan pacjenta, który zwalczyæ maj± przepisane leki oraz wej¶cie w „terapeutyczny sojusz” przeciwko nêkaj±cym chorego symptomom.
Tak jak egzorcyzm, psychoterapia sk³ada siê z roz³o¿onych w czasie, trudnych a niekiedy nu¿±cych rozpraw z „diabolicznymi” emocjami pacjentów. Niekiedy, mimo d³ugiego czasu trwania (licz±cego siê nie w tygodniach ani miesi±cach), nie przynosi ona jednak skutku. Niekiedy dochodzi do zjawiska przeciwprzeniesienia, kiedy terapeuta (tak jak egzorcysta) do¶wiadcza niepokoj±cych, subiektywnych odczuæ i prze¿ywa cierpienia pacjenta. Psychoterapeuci, podobnie jak egzorcy¶ci, musz± zatem funkcjonowaæ wewn±trz formalnie zrytualizowanej struktury, korzystaj±c z wsparcia w postaci konsultacji i kooperacji, aby nie przekraczaæ pewnych barier osobistych z pacjentem. Mo¿na tu sparafrazowaæ Freuda i stwierdziæ, ¿e nie da siê walczyæ z emocjonalnymi demonami innych i samemu nie zostaæ przez nie dotkniêtym, niezale¿nie czy praktykuje siê egzorcyzmy czy psychoterapiê.
Oczywi¶cie g³ówna ró¿nica miêdzy nimi polega na tym, i¿ ta druga stanowi ¶wiecki sposób zwalczania „demonów” w postaci traumatycznych do¶wiadczeñ emocjonalnych lub psychologicznych, nêkaj±cych wspomnieñ lub „kompleksów”. Egzorcyzm traktuje te wyzwania w sposób dos³owny, jako dzie³o si³ z³a. Ma to pewn± przewagê u pacjentów, którzy wierz± w Szatana i moc rytua³u lub te¿ ³atwiej poddaj± siê sile sugestii. Przyk³adowo, bardzo trudno przekonaæ zagubionego, zdezorientowanego i szukaj±cego pomocy pacjenta do tego, ¿e nie jest on ofiar± opêtania. Niekiedy, dla dobra terapii, lepiej jest odwo³aæ siê do jego systemu wierzeñ.
Psychiatra M. Scott Peck, który wierzy w egzorcyzmy, a niekiedy nawet sam je praktykuje, nakre¶la ró¿nicê miêdzy chorob± psychiczn± a opêtaniem demonicznym. Peck trafnie zauwa¿a, ¿e w przeciwieñstwie do psychoterapii, egzorcyzm korzysta z us³ug kilku kap³anów (lub ich pomocników) maj±cych za zadanie prze³amaæ opór pacjenta. Dodaje, ¿e egzorcyzm nie ma równie¿ wyznaczonych barier czasowych i mo¿e odwo³ywaæ siê czêsto do brutalnych i bezpo¶rednich konfrontacji z chorym.
Religijny egzorcyzm polega na wykorzystaniu uzdrawiaj±cej boskiej mocy modlitwy i rytua³u i przypisaniu skutków wyleczenia bezpo¶rednio Bogu, nie za¶ prowadz±cemu. W psychoterapii sukces przypisuje siê g³ównie wspó³pracy pacjenta z terapeut±. Ko¶ció³ podchodzi dzi¶ bardzo ostro¿nie do sprawy ró¿nicowania miêdzy opêtaniem a chorob± psychiczn± i niejednokrotnie anga¿uje w swoje postêpowanie specjalistów. Ale czy rzeczywi¶cie potrafi± oni wyznaczyæ ow± granicê?
Za kryteria opêtania demonicznego uznaje: mówienie w obcych jêzykach, „nadprzyrodzon±” si³ê fizyczn± oraz negatywne reakcje na modlitwê, wodê ¶wiêcon±, obecno¶æ ksiê¿y itp. Ko¶ció³, który chce uchodziæ za nowoczesny nie mo¿e jednak zapominaæ o opinii medyków. Psychiatria mówi, ¿e wymienione wy¿ej symptomy pojawiaj± siê w wielu schorzeniach, w tym m.in. w zaburzeniach dysocjacyjnych (histeriach). Zgodnie z opini± Pecka, nawróconego chrze¶cijanina, kluczowe jest odró¿nienie z³a „ludzkiego” od „demonicznego”. Wed³ug niego, „opêtanie szatañskie” to nie choroba, choæ niektóre zaburzenia do niego zbli¿aj±. Kolejna kwestia to fakt, ¿e u osób uznaj±cych siê za opêtane wystêpuj± najbardziej ekstremalne i odporne na leczenie formy zaburzeñ psychicznych.
Egzorcyzm stanowi tradycyjny sposób leczenia „syndromu opêtania”. Pozostaje pytanie, czy jest to rodzaj fenomenu psychologicznego, trudnej do rozpoznania choroby czy mo¿e rzeczywiste dzie³o Szatana? Warto zwróciæ uwagê na os³awiony przypadek Andrei Yates, która w 2001 r. utopi³a piêcioro swoich dzieci twierdz±c, ¿e jest opêtana. To Szatan mia³ podjudzaæ j± do morderstwa. W czasie drugiego procesu s±d orzek³, ¿e kobieta jest niepoczytalna i skierowa³ j± na leczenie. Jak wyja¶niæ jednak jej z³udzenia od diabolicznego i destrukcyjnego zachowania? Tu rodzi siê ca³y szereg pytañ zwi±zanych z jej chorob±. Czy by³a to depresja poporodowa, schizofrenia czy cyklofrenia? Takie przypadki nie s± odosobnione.
Plakat promuj±cy film „Egzorcysta". Przedstawiona w nim historia opiera siê o rzekomo prawdziwy przypadek opêtania urodzonego w 1935 r. Roberta Mannheima z Cottage City w stanie Maryland. Wiêcej o jego przypadku - tutaj -Opêtanie demoniczne uznaæ mo¿na za próbê wyja¶nienia ludzkiego z³a. „
Egzorcysta” (1973) – film oparty o ksi±¿kê Williama P. Blatty’ego, która opisywa³a ze szczegó³ami rzekomo „prawdziwy” przypadek zaw³adniêcia ludzkim cia³em przez demona, przyczyni³ siê do rozwoju zainteresowania tym zjawiskiem we wspó³czesnym zachodnim spo³eczeñstwie. Z kolei „Egzorcyzmy Emily Rose” – lu¼no opieraj±ce siê o historiê
Anneliese Michel, wzbudzi³y pytania o etyczne i prawne konsekwencje tych praktyk.
Przypadki opêtania to zjawisko wystêpuj±ce w ró¿nych kulturach, choæ termin ten rzadko pojawia siê w literaturze specjalistycznej. Najczê¶ciej t³umaczy siê je dysocjacyjnym zaburzeniem to¿samo¶ci, w którym panowanie nad osob± przejmuje jedna z jej to¿samo¶ci „alternatywnych”. W przypadku osób wykazuj±cych siê brutalno¶ci± lub gniewem, diagnozuje siê zaburzenia afektywne dwubiegunowe (cyklofreniê). Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e to co dawniej uznawano za opêtanie mog³o mieæ w rzeczywisto¶ci ró¿ne przyczyny i objawy.
Przekonanie, i¿ zewnêtrzna si³a przejmuje kontrolê nad cz³owiekiem stanowi objaw wiêkszo¶ci chorób psychicznych. Chorzy skar¿± siê czêsto na mimowolne reakcje, my¶li, emocje lub zachowania, które by³y im zwykle obce. Wspó³cze¶ni psychiatrzy uwa¿aj±, ¿e symptomy te s± wynikiem zaburzeñ neurologicznych lub biochemicznych. Niestety, obecnie wiêkszo¶æ psychiatrów ¼le pojmuje i leczy syndrom opêtania, bowiem dla wielu osób wierz±cych w demony cierpienie i rytua³ stanowi± znacznie bardziej oczekiwane rozwi±zanie ni¿ wyja¶nienia naukowe dostarczane przez psychiatriê i psychologiê. Prawd± jest bowiem, ¿e wielu pacjentów wymaga znacznie wiêcej ani¿eli dozy farmaceutyków: do przetrwania czêsto przera¿aj±cych do¶wiadczeñ i kryzysów egzystencjalnych potrzebuj± oni wsparcia, dziêki któremu bêd± mogli zmierzyæ siê ze swoimi „demonami”.
Dodatkowo wiara w demony i Szatana jest pochodn± wiary w Boga i znajdowania sensu w chaotycznej rzeczywisto¶ci. Ta „wola sensu” jak nazywa³ to Viktor Frankl (1905-1997) jest jedn± z podstawowych cech cz³owieka, dziêki której zape³nia on pewn± pustkê. Dla wielu ludzi wiara w mo¿liwo¶æ padniêcia ofiar± z³ego demona stanowi dowód na istnienie Boga - z³o i dobro to bowiem dwie strony jednej monety.
Zobacz tak¿e:►
Skomentuj na INFRA FORUM►
¦mieræ Anneliese Michel►
Egzorcysta - historia prawdziwa►
Si³y u¶pionego umys³u_____________________
T³umaczenie i opracowanie: INFRAAutor: dr S.A. Diamond
¬ród³o: PsychologyToday.comhttp://infra.org.pl/wiat-tajemnic/tajemnice-religii/1220-optanie-czy-choroba
