OpĂŞtanie czy choroba? Âśroda, 25 stycznia 2012 00:00
Oficjalnie KoÂśció³ twierdzi, Âże egzorcyÂści konsultujÂą siĂŞ z psychiatrami chcÂąc mieĂŚ pewnoœÌ, iÂż osoba uznawana za opĂŞtanÂą nie jest czasem chora psychicznie. Czy jednak rozró¿nienie miĂŞdzy tymi dwoma stanami jest moÂżliwe? W rzeczywistoÂści egzorcyzm jest czymÂś w rodzaju prastarej metody psychoterapii. Mimo to w sporze miĂŞdzy religiÂą a naukÂą, osoby cierpiÂące pozostawione sÂą czĂŞsto same sobie…
____________________
dr S.A. Diamond,
psychologytoday.comDlaczego w technologicznym, zorientowanym na naukĂŞ spoÂłeczeĂąstwie egzorcyzmy wci¹¿ cieszÂą siĂŞ takÂą popularnoÂściÂą? Wyrazem tego (obok produkcji filmowych) jest rosnÂące zapotrzebowanie na wyszkolonych egzorcystĂłw. W 2008 r. Washington Post pisaÂł o powracajÂącej do Europy modzie na tÂą praktykĂŞ. W relacji byÂła mowa o polskim ksiĂŞdzu, ktĂłry dokonuje tygodniowo 20 tego typu zabiegĂłw wyjaÂśniajÂąc, Âże „istnieje grupa ludzi, ktĂłrzy nie mogÂą zaznaĂŚ spokoju poprzez inne praktyki i ktĂłrzy potrzebujÂą ukojenia”. Inny duchowny, doktor teologii, ktĂłry pracowaÂł w poradni zdrowia psychicznego w okolicach Warszawy stwierdziÂł, Âże „instytucja ta uÂświadomiÂła sobie koniecznoœÌ posiadania egzorcysty po napotkaniu licznych przypadkĂłw atakĂłw ze strony zÂłego.” WedÂług oficjalnego stanowiska Watykanu, egzorcyÂści majÂą konsultowaĂŚ swe ustalenia z psychiatrami i psychologami, aby mĂłc odró¿niĂŚ choroby psychiczne od przypadkĂłw rzeczywistego opĂŞtania.
Czym jednak jest egzorcyzm z psychologicznego punktu widzenia i na czym polega jego siÂła uzdrawiania? Czy psychoterapeuci leczÂący pacjentĂłw z wybuchĂłw gniewu lub furii mogÂą skorzystaĂŚ z metod duchownych? Wreszcie, czy egzorcyzmy odwoÂłujÂą siĂŞ do podstawowych egzystencjalnych lub duchowych potrzeb i kwestii, takich jak przykÂładowo tajemnica zÂła, ktĂłrej psychoterapia unika?
Anneliese Michel (1952-1976) - byÂła najsÂłynniejszÂą ofiarÂą egzorcyzmu w Europie. Ta fanatycznie religijna dziewczyna z Bawarii staÂła siĂŞ rzekomo ofiarÂą opĂŞtania demonicznego o bardzo drastycznym przebiegu (twierdziÂła przykÂładowo, iÂż zÂły duch zmusza jÂą do usawicznego upadania na kolana). ZmarÂła w wyniku wyczerpania po dÂługotrwaÂłych egzorcyzmach. ChoĂŚ rozpoznano u niej objawy porĂłwnywalne ze schizofreniÂą, odmĂłwiÂła leczenia specjalistycznego. Katolicy czĂŞsto stawiajÂą jej przypadek jako dowĂłd na „prawdziwe" opĂŞtania.Egzorcyzmy – rytualne wypĂŞdzanie duchĂłw z ciaÂł, umys³ów lub miejsc byÂło praktykowane w ró¿nych formach od zarania dziejĂłw i stanowi najprawdopodobniej prymitywnÂą formĂŞ psychoterapii. Hipokrates – ojciec zachodniej medycyny, zaczynaÂł jako egzorcysta. TakÂże Jezus leczyÂł osoby cierpiÂące na zaburzenia psychiczne, przeganiajÂąc z nich demony. Dwa tysiÂące lat póŸniej KoÂśció³ rzymskokatolicki przygotowuje mÂłode pokolenie egzorcystĂłw, ktĂłre ma sprostaĂŚ wymaganiom nowych czasĂłw. W USA, gdzie odczuwa siĂŞ ich braki, wiele osĂłb rozczarowanych lub znudzonych psychologiÂą i psychiatriÂą preferuje powrĂłt do praktyki rozpraw z demonami i diabÂłami.
Egzorcyzm moÂżna nazwaĂŚ prototypem wspó³czesnej psychoterapii. Podobnie jak egzorcyÂści, dzisiejsi terapeuci reprezentujÂą „si³ê wyÂższÂą” w postaci medycyny i nauki (zastÂąpiwszy nimi system wierzeĂą). UznajÂą oni (szczegĂłlnie w przypadku psychiatrii biologicznej), iÂż istnieje fizyczna przyczyna odpowiadajÂąca za stan pacjenta, ktĂłry zwalczyĂŚ majÂą przepisane leki oraz wejÂście w „terapeutyczny sojusz” przeciwko nĂŞkajÂącym chorego symptomom.
Tak jak egzorcyzm, psychoterapia skÂłada siĂŞ z rozÂłoÂżonych w czasie, trudnych a niekiedy nu¿¹cych rozpraw z „diabolicznymi” emocjami pacjentĂłw. Niekiedy, mimo dÂługiego czasu trwania (liczÂącego siĂŞ nie w tygodniach ani miesiÂącach), nie przynosi ona jednak skutku. Niekiedy dochodzi do zjawiska przeciwprzeniesienia, kiedy terapeuta (tak jak egzorcysta) doÂświadcza niepokojÂących, subiektywnych odczuĂŚ i przeÂżywa cierpienia pacjenta. Psychoterapeuci, podobnie jak egzorcyÂści, muszÂą zatem funkcjonowaĂŚ wewnÂątrz formalnie zrytualizowanej struktury, korzystajÂąc z wsparcia w postaci konsultacji i kooperacji, aby nie przekraczaĂŚ pewnych barier osobistych z pacjentem. MoÂżna tu sparafrazowaĂŚ Freuda i stwierdziĂŚ, Âże nie da siĂŞ walczyĂŚ z emocjonalnymi demonami innych i samemu nie zostaĂŚ przez nie dotkniĂŞtym, niezaleÂżnie czy praktykuje siĂŞ egzorcyzmy czy psychoterapiĂŞ.
OczywiÂście g³ówna ró¿nica miĂŞdzy nimi polega na tym, iÂż ta druga stanowi Âświecki sposĂłb zwalczania „demonĂłw” w postaci traumatycznych doÂświadczeĂą emocjonalnych lub psychologicznych, nĂŞkajÂących wspomnieĂą lub „kompleksĂłw”. Egzorcyzm traktuje te wyzwania w sposĂłb dosÂłowny, jako dzieÂło siÂł zÂła. Ma to pewnÂą przewagĂŞ u pacjentĂłw, ktĂłrzy wierzÂą w Szatana i moc rytuaÂłu lub teÂż Âłatwiej poddajÂą siĂŞ sile sugestii. PrzykÂładowo, bardzo trudno przekonaĂŚ zagubionego, zdezorientowanego i szukajÂącego pomocy pacjenta do tego, Âże nie jest on ofiarÂą opĂŞtania. Niekiedy, dla dobra terapii, lepiej jest odwoÂłaĂŚ siĂŞ do jego systemu wierzeĂą.
Psychiatra M. Scott Peck, który wierzy w egzorcyzmy, a niekiedy nawet sam je praktykuje, nakreœla ró¿nicê miêdzy chorob¹ psychiczn¹ a opêtaniem demonicznym. Peck trafnie zauwa¿a, ¿e w przeciwieùstwie do psychoterapii, egzorcyzm korzysta z us³ug kilku kap³anów (lub ich pomocników) maj¹cych za zadanie prze³amaÌ opór pacjenta. Dodaje, ¿e egzorcyzm nie ma równie¿ wyznaczonych barier czasowych i mo¿e odwo³ywaÌ siê czêsto do brutalnych i bezpoœrednich konfrontacji z chorym.
Religijny egzorcyzm polega na wykorzystaniu uzdrawiaj¹cej boskiej mocy modlitwy i rytua³u i przypisaniu skutków wyleczenia bezpoœrednio Bogu, nie zaœ prowadz¹cemu. W psychoterapii sukces przypisuje siê g³ównie wspó³pracy pacjenta z terapeut¹. Koœció³ podchodzi dziœ bardzo ostro¿nie do sprawy ró¿nicowania miêdzy opêtaniem a chorob¹ psychiczn¹ i niejednokrotnie anga¿uje w swoje postêpowanie specjalistów. Ale czy rzeczywiœcie potrafi¹ oni wyznaczyÌ ow¹ granicê?
Za kryteria opĂŞtania demonicznego uznaje: mĂłwienie w obcych jĂŞzykach, „nadprzyrodzonÂą” si³ê fizycznÂą oraz negatywne reakcje na modlitwĂŞ, wodĂŞ ÂświĂŞconÂą, obecnoœÌ ksiĂŞÂży itp. KoÂśció³, ktĂłry chce uchodziĂŚ za nowoczesny nie moÂże jednak zapominaĂŚ o opinii medykĂłw. Psychiatria mĂłwi, Âże wymienione wyÂżej symptomy pojawiajÂą siĂŞ w wielu schorzeniach, w tym m.in. w zaburzeniach dysocjacyjnych (histeriach). Zgodnie z opiniÂą Pecka, nawrĂłconego chrzeÂścijanina, kluczowe jest odró¿nienie zÂła „ludzkiego” od „demonicznego”. WedÂług niego, „opĂŞtanie szataĂąskie” to nie choroba, choĂŚ niektĂłre zaburzenia do niego zbliÂżajÂą. Kolejna kwestia to fakt, Âże u osĂłb uznajÂących siĂŞ za opĂŞtane wystĂŞpujÂą najbardziej ekstremalne i odporne na leczenie formy zaburzeĂą psychicznych.
Egzorcyzm stanowi tradycyjny sposĂłb leczenia „syndromu opĂŞtania”. Pozostaje pytanie, czy jest to rodzaj fenomenu psychologicznego, trudnej do rozpoznania choroby czy moÂże rzeczywiste dzieÂło Szatana? Warto zwrĂłciĂŚ uwagĂŞ na osÂławiony przypadek Andrei Yates, ktĂłra w 2001 r. utopiÂła piĂŞcioro swoich dzieci twierdzÂąc, Âże jest opĂŞtana. To Szatan miaÂł podjudzaĂŚ jÂą do morderstwa. W czasie drugiego procesu sÂąd orzekÂł, Âże kobieta jest niepoczytalna i skierowaÂł jÂą na leczenie. Jak wyjaÂśniĂŚ jednak jej zÂłudzenia od diabolicznego i destrukcyjnego zachowania? Tu rodzi siĂŞ caÂły szereg pytaĂą zwiÂązanych z jej chorobÂą. Czy byÂła to depresja poporodowa, schizofrenia czy cyklofrenia? Takie przypadki nie sÂą odosobnione.
Plakat promujÂący film „Egzorcysta". Przedstawiona w nim historia opiera siĂŞ o rzekomo prawdziwy przypadek opĂŞtania urodzonego w 1935 r. Roberta Mannheima z Cottage City w stanie Maryland. WiĂŞcej o jego przypadku - tutaj -OpĂŞtanie demoniczne uznaĂŚ moÂżna za prĂłbĂŞ wyjaÂśnienia ludzkiego zÂła. „
Egzorcysta” (1973) – film oparty o ksi¹¿kĂŞ Williama P. Blatty’ego, ktĂłra opisywaÂła ze szczegó³ami rzekomo „prawdziwy” przypadek zawÂładniĂŞcia ludzkim ciaÂłem przez demona, przyczyniÂł siĂŞ do rozwoju zainteresowania tym zjawiskiem we wspó³czesnym zachodnim spoÂłeczeĂąstwie. Z kolei „Egzorcyzmy Emily Rose” – luÂźno opierajÂące siĂŞ o historiĂŞ
Anneliese Michel, wzbudziÂły pytania o etyczne i prawne konsekwencje tych praktyk.
Przypadki opĂŞtania to zjawisko wystĂŞpujÂące w ró¿nych kulturach, choĂŚ termin ten rzadko pojawia siĂŞ w literaturze specjalistycznej. NajczĂŞÂściej tÂłumaczy siĂŞ je dysocjacyjnym zaburzeniem toÂżsamoÂści, w ktĂłrym panowanie nad osobÂą przejmuje jedna z jej toÂżsamoÂści „alternatywnych”. W przypadku osĂłb wykazujÂących siĂŞ brutalnoÂściÂą lub gniewem, diagnozuje siĂŞ zaburzenia afektywne dwubiegunowe (cyklofreniĂŞ). NaleÂży jednak pamiĂŞtaĂŚ, Âże to co dawniej uznawano za opĂŞtanie mogÂło mieĂŚ w rzeczywistoÂści ró¿ne przyczyny i objawy.
Przekonanie, iÂż zewnĂŞtrzna siÂła przejmuje kontrolĂŞ nad czÂłowiekiem stanowi objaw wiĂŞkszoÂści chorĂłb psychicznych. Chorzy skar¿¹ siĂŞ czĂŞsto na mimowolne reakcje, myÂśli, emocje lub zachowania, ktĂłre byÂły im zwykle obce. Wspó³czeÂśni psychiatrzy uwaÂżajÂą, Âże symptomy te sÂą wynikiem zaburzeĂą neurologicznych lub biochemicznych. Niestety, obecnie wiĂŞkszoœÌ psychiatrĂłw Âźle pojmuje i leczy syndrom opĂŞtania, bowiem dla wielu osĂłb wierzÂących w demony cierpienie i rytuaÂł stanowiÂą znacznie bardziej oczekiwane rozwiÂązanie niÂż wyjaÂśnienia naukowe dostarczane przez psychiatriĂŞ i psychologiĂŞ. PrawdÂą jest bowiem, Âże wielu pacjentĂłw wymaga znacznie wiĂŞcej aniÂżeli dozy farmaceutykĂłw: do przetrwania czĂŞsto przeraÂżajÂących doÂświadczeĂą i kryzysĂłw egzystencjalnych potrzebujÂą oni wsparcia, dziĂŞki ktĂłremu bĂŞdÂą mogli zmierzyĂŚ siĂŞ ze swoimi „demonami”.
Dodatkowo wiara w demony i Szatana jest pochodnÂą wiary w Boga i znajdowania sensu w chaotycznej rzeczywistoÂści. Ta „wola sensu” jak nazywaÂł to Viktor Frankl (1905-1997) jest jednÂą z podstawowych cech czÂłowieka, dziĂŞki ktĂłrej zapeÂłnia on pewnÂą pustkĂŞ. Dla wielu ludzi wiara w moÂżliwoœÌ padniĂŞcia ofiarÂą zÂłego demona stanowi dowĂłd na istnienie Boga - zÂło i dobro to bowiem dwie strony jednej monety.
Zobacz takÂże:►
Skomentuj na INFRA FORUM►
ÂŚmierĂŚ Anneliese Michel►
Egzorcysta - historia prawdziwa►
SiÂły uÂśpionego umysÂłu_____________________
TÂłumaczenie i opracowanie: INFRAAutor: dr S.A. Diamond
ÂŹrĂłdÂło: PsychologyToday.comhttp://infra.org.pl/wiat-tajemnic/tajemnice-religii/1220-optanie-czy-choroba
